De Wia is onhoudbaar, concluderen de ministeries die erover gaan
In dit artikel:
D66, CDA en VVD staan voor ingrijpende keuzes over het Nederlandse arbeidsongeschiktheidsstelsel, blijkt uit een scherp advies van meerdere ministeries, het UWV en de planbureaus (CPB en SCP). Hoewel D66 en VVD in hun verkiezingsprogramma pleitten voor verkorting van de loondoorbetalingsverplichting van werkgevers van twee naar één jaar — met het doel werkgevers te stimuleren meer vaste banen aan te bieden — waarschuwen de deskundigen daar nu nadrukkelijk tegen. Hun belangrijkste argument: in het tweede ziektejaar komt een substantieel deel van zieke werknemers juist weer aan het werk, zodat afschaffing van dat jaar leidt tot meer instroom in de Wia‑uitkeringen, terwijl de uitvoering daarvan veel problemen kent.
De adviesgroep trekt zware conclusies over de huidige uitvoering van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (Wia). Ongeveer één op de dertien Nederlanders ontvangt inmiddels een arbeidsongeschiktheidsuitkering; dat aantal groeit door vergrijzing en meer psychische aandoeningen. Tegelijk ontbreken voldoende verzekeringsartsen, waardoor de wachttijden voor medische beoordelingen oplopen. Zonder ingrijpen zouden rond 2030 circa 200.000 mensen wachten op beoordeling, met gemiddelde wachttijden van twee tot drie jaar — ver boven de wettelijke termijn van acht weken.
Om de problemen aan te pakken bevelen de ministeries en instanties onder meer aan: werkgevers extra verantwoordelijkheid te laten nemen bij preventie van uitval, de Arbeidsinspectie die naleving te laten handhaven, en taken van verzekeringsartsen te herschikken zodat zij zich op de medische kernbeoordeling kunnen richten. Politiek gevoeliger is het voorstel om bij nieuwe aanvragen de speciale, ruimere regeling voor mensen die (waarschijnlijk) blijvend volledig arbeidsongeschikt zijn te schrappen en hen onder dezelfde regels te laten vallen als andere Wia‑gerechtigden. Die vereenvoudiging zou de afhandeling vergemakkelijken en ongeveer een miljard euro besparen, maar stuit op verzet van vakbonden en partijen die vinden dat blijvend arbeidsongeschikten hierdoor achteruitgaan.
Eerder waarschuwde ook de Algemene Rekenkamer voor fouten en complexiteit in de afgelopen jaren (2020–2024). Conclusie van de adviesgroep: fundamentele keuzes zijn nodig, maar politieke uitvoering wordt lastig — vooral als D66, CDA en VVD alleen een minderheidskabinet vormen en steun bij andere partijen moeten vinden.