De VS is geen betrouwbare bondgenoot meer van Europa, maar zeg dat vooral niet luidop
In dit artikel:
De betrekkingen tussen Europa en de VS bereikten afgelopen week een nieuw dieptepunt, met meerdere incidenten die samenbeeld van groeiend wantrouwen schetsten. De verhoudingen verslechteren zichtbaar sinds de publicatie van Trumps nieuwe Strategie voor Nationale Veiligheid, waarin Washington expliciet prioriteit geeft aan snelle beëindiging van de vijandelijkheden in Oekraïne en aan het herstellen van “strategische stabiliteit” met Rusland — een koers die voor Europese leiders zorgwekkend kan uitpakken.
Op de NAVO-ministerraad in Brussel viel allereerst het uitblijven van de Amerikaanse minister Marco Rubio op — een zeldzaam afwezigheid juist in een week waarin Amerikaanse gezanten in Moskou en Florida over Oekraïne onderhandelden. Zijn plaatsvervanger, volgens berichtgeving Christopher Landau, zou Europese ministers hebben bekritiseerd omdat Europese defensie-investeringen volgens hem te veel richting Europese industrieën gaan en te weinig naar Amerikaanse producenten. Die verwijten komen terwijl veel Europese landen juist in de VS wapens inkopen om via het PURL-programma aan Oekraïne door te geven.
Naast handels- en defensiekwesties escaleerden ook discussies over tech en regulering. Amerikaanse functionarissen bekritiseerden Europese AI- en digitale regels en dreigen met het handhaven van hoge tarieven op Europees staal en aluminium als Brussel niet tegemoetkomt. De Europese Commissie legde X (Elon Musk) een boete van 120 miljoen euro op wegens overtreding van digitale regels; het State Department noemde die stap een aanval op Amerikanen, terwijl Musk vergelding eiste — een teken dat techconflicten de trans-Atlantische spanning verder kunnen aanwakkeren.
Achter gesloten deuren bevestigden gelekte notulen van telefoongesprekken tussen Europese leiders het groeiende wantrouwen jegens Washington. Volgens bronnen uit die gesprekken vreesde Emmanuel Macron dat de VS Oekraïne zou kunnen “verraden”, noemde Duitse kanselier Merz de houding van de Amerikanen spelletjes, en pleitte ook Nederlandse premier Mark Rutte voor bescherming van president Zelensky. Die argwaan is mede ingegeven door het recent opduikende 28-punten vredesvoorstel uit Washington, dat economische samenwerking tussen de VS en Rusland voorstelt — inclusief Amerikaanse rol in wederopbouwprojecten — iets wat Europese leiders als bedreigend voor hun veiligheid en invloed zien.
Een concrete twistappel is de kwestie van bevroren Russische tegoeden bij Euroclear, het Brusselse clearinghuis. Europa wil die middelen snel en sluitend inzetten als lening voor Oekraïne voordat de VS via een vredesakkoord aanspraak kan maken of ze voor gezamenlijke Amerikaans-Russische investeringen worden ingeschakeld. Reuters en Bloomberg melden Amerikaanse druk op Europese regeringen om zich tegen het Euroclear-initiatief te keren, wat de urgentie en gevoeligheid van de zaak vergroot. Belgische premier De Wever wordt in dit debat in toenemende mate politiek klemgezet.
Al met al staat Europa op een strategisch kantelpunt: afhankelijk van Amerikaanse militaire steun, achterop in defensietechnologie en gelieerd aan China voor kritieke materialen. Europese leiders balanceren nu voorzichtig: zij wantrouwen het Amerikaanse beleid onder Trump, maar durven dat wantrouwen niet openlijk te etaleren omdat het onverstandig zou zijn om een onmisbare partner publiekelijk af te schrijven. De uitkomst van deze diplomatieke koorddans zal bepalend zijn voor de strategische positie van Europa in de komende jaren.