De verkiezingsuitslagen bij de NOS: van exitpoll naar uitslag in vier stappen

In dit artikel:

Vanavond om 21.00 uur sluiten de stembureaus; vanaf circa 20.30 uur brengt de NOS via televisie, radio, NOS.nl en de app live verslag. De verslaggeving volgt vier stappen.

Eerst: de exitpoll. Om 21.00 uur publiceert Ipsos I&O — in opdracht van NOS en RTL Nieuws — de resultaten van een representatieve steekproef bij 65 stembureaus (ongeveer 80.000 kiezers). Die schaduwmeting geeft vroeg al een beeld van de zetelverdeling, maar kent een foutmarge van doorgaans één Kamerzetel per partij (in uitzonderlijke gevallen twee). Een update verschijnt een half uur later en voegt stemmen uit het laatste halfuur toe.

Vervolgens komen de daadwerkelijke uitslagen per gemeente binnen via persbureau ANP. Kleine gemeenten (vaak Schiermonnikoog, Vlieland of Rozendaal) zijn traditioneel het snelst; de eerste berichten arriveren tussen circa 21.15 en 22.00 uur. Grotere gemeenten melden zich vanaf circa 22.30 uur en na 23.00 uur neemt de stroom toe, al duurt het verwerken van uitslagen de laatste jaren langer — soms verschijnt het cijfer van een stad met meer dan 100.000 inwoners pas na middernacht.

In de loop van de nacht publiceert ANP voorlopige prognoses voor de zetelverdeling, op basis van binnengekomen uitslagen en daardoor doorgaans nauwkeuriger dan de exitpoll. Zodra alle uitslagen binnen zijn hoopt ANP die voorlopige prognose te bevestigen; meestal blijft men spreken van een prognose totdat de Kiesraad formeel uitspraak doet.

De definitieve vaststelling gebeurt een week later tijdens een openbare zitting van het Centraal Stembureau van de Kiesraad in Den Haag. Dan worden de officiële zetelverdeling en voorkeurstemmen bekendgemaakt, wat soms leidt tot verschuivingen binnen lijsten.