De verborgen netwerken in de bodem: het wood-wide-web
In dit artikel:
20 november 2025 — Onder onze voeten in Nederlandse bossen zit een uitgebreid netwerk van schimmeldraden dat cruciaal is voor het bestaan van veel bomen en planten: het zogenaamde wood‑wide‑web. Staatsbosbeheer‑bosadviseur Martijn Boosten legt uit dat er in de bodem verschillende schimmeltypen leven: opruimers (saprotrofe schimmels) die bladeren en dood hout verteren, en mycorrhizale schimmels die in symbiose met wortels leven en onmisbaar zijn voor veel plantengroei.
Mycorrhiza‑schimmels kunnen zelf geen suikers aanmaken en krijgen koolstof van bomen; in ruil geven zij water en voedingsstoffen uit de bodem door aan de wortels. In een kubieke centimeter grond kan tot een kilometer aan schimmeldraden zitten, en in Nederland komen honderden paddenstoelen voor die dergelijke relaties vormen. Naast voedingsuitwisseling beschermen sommige schimmels wortels tegen ziekten en gifstoffen en produceren ze zelfs antibiotische stoffen voor bomen.
Onderzoekers vinden aanwijzingen dat mycorrhiza‑netwerken niet alleen voedingsstoffen rondpompen maar ook verbindingen tussen bomen leggen, waarbij voedingsstoffen van volwassen naar jongere bomen kunnen stromen. De interpretatie hiervan varieert: sommigen spreken van zorgende ‘moederbomen’, anderen — waaronder Boosten — denken dat de schimmel zelf kiest voor extra gastheren om zijn eigen overleving te verzekeren. Er zijn ook theorieën dat bomen via het netwerk met elkaar communiceren (bijvoorbeeld waarschuwingen tegen plagen), maar het bewijs is nog niet eenduidig.
Het systeem is kwetsbaar: grootschalige kap, bodemverdichting door zware machines en verzuring door te veel stikstof schaden de schimmels. Boosten waarschuwt dat veel schimmels bij een pH onder circa 4,5 niet overleven; hij schat dat enkele tientallen procenten van Nederlandse bosbodems hier door geraakt wordt. Staatsbosbeheer past daarom bosbeheer aan: geen grote kapvlaktes meer, vaste machinepaden om bodemschade te beperken en streven naar bosvariatie in soorten en leeftijden om de bodemgezondheid en schimmelpopulaties te ondersteunen.