De teloorgang van de Georgische rechtsstaat is 'een Russisch project vanaf het begin'
In dit artikel:
Op straat in Tbilisi en in andere Georgische steden voert een brede coalitie van kunstenaars, journalisten, activisten en gewone bewoners al een jaar onafgebroken protest tegen de regering van Georgische Droom. De directe aanleiding was de abrupt geannuleerde start van toetredingsgesprekken met de EU op 28 november 2024; sindsdien demonstreert men elke avond en waren er grote optochten, waaronder een massale bijeenkomst op 4 oktober die uitmondde in een harde confrontatie met oproerpolitie en traangas op het Vrijheidsplein en Rustaveli Avenue.
Aan de leiding van sommige acties staan bekende culturele figuren, zoals de operazanger Paata Burchuladze en theatermakers als Data Tavadze; ook festivaldirecteur Natasha Lomouri en uitgeefster Gvantsa Jobava behoren tot de zichtbare stemmen. De protesten trekken mensen uit alle lagen van de samenleving: studenten, schrijvers, juristen, oud-activisten en inwoners van steden als Batumi, Poti en Gori. Zij zwaaien met Europese vlaggen omdat Europa voor veel Georgiërs symbool staat voor vrijheid, democratie en bescherming tegen Russische invloed.
De regering van Georgische Droom, opgericht door miljardair Bidzina Ivanishvili, heeft in korte tijd wetgeving en machtsinstrumenten ontwikkeld die volgens critici de rechtsstaat ondermijnen. Rechterlijke macht en ambtelijk apparaat werden ‘gezuiverd’, oppositieleiders en tientallen politieke gevangenen zitten vast, en onafhankelijke media en ngo’s worden aangepakt. Met de introductie van een ‘wet op transparantie’ (de zogeheten ‘Russische wet’) en een strengere subsidieregeling worden organisaties die buitenlandse fondsen ontvangen als buitenlandse agenten aangemerkt of eerst door de staat goedgekeurd — maatregelen die veel civiele initiatieven financieel en organisatorisch lamleggen.
Culturele instellingen voelen de klap scherp: directeurs van theaters, musea en literaire centra zijn ontslagen of vervangen, voorstellingen zijn gecanceld uit veiligheidsoverwegingen en kritische kunstenaars staan op zwarte lijsten. Journalisten lopen risico op arrestatie of lastercampagnes; de directeur van de onafhankelijke krant Batumelebi, Mzia Amaglobeli, is tot gevangenisstraf veroordeeld en wordt internationaal erkend — ze ontving de Sacharovprijs.
Verwijten van Russische inmenging spelen een belangrijke rol in het publieke debat. Veel Georgiërs zien de koers van Georgische Droom als een hybride project met banden naar Moskou en vrezen dat Brussel en westerse steun onvoldoende ingrijpen. De herinnering aan de Russische oorlog van 2008 — waarbij Rusland delen van Georgië bezet hield — versterkt de angst voor directe interventie en de drijfveer om bij Europa aansluiting te zoeken. Tegelijk gebruikt de regering die angst politiek, door te waarschuwen voor een vermeende dreiging bij een pro-Europese koers en door traditionele, religieuze sentimenten aan te spreken.
De EU reageert kritisch: rapporten noemen Georgië een kandidaat-lid 'alleen in naam' en roepen op tot herstel van democratische normen, maar harde maatregelen of sancties blijven uit. Binnen Georgië groeit frustratie over het gebrek aan internationale druk; protesteerders vragen om sancties en publieke steun totdat grondwettelijke rechten zijn hersteld.
Ondanks repressie — arrestaties, zware boetes, nieuwe wetten zoals een verbod op gezichtsbedekking op Rustaveli — houden demonstranten vol. Er is vermoeidheid en ook kritiek binnen de beweging over ontbrekend leiderschap en onduidelijke strategieën; toch blijven velen terugkeren omdat ze voelen dat er 'alles te verliezen' valt. De culturele en maatschappelijke schade is groot: instellingen dreigen te sluiten, fondsen droogvallen en vrijheden krimpen, maar het verzet biedt voor velen nog een sprankje hoop dat Georgië zijn pro-Europese koers kan behouden of herwinnen.
Kortom: Georgië verkeert in een aandringende democratische crisis waarin massale, langdurige volksprotesten botsen met een steeds repressiever bestuur, terwijl de internationale reactie vooral waarschuwend blijft en veel burgers bang zijn voor een toekomst met meer Russische invloed in plaats van Europese integratie.