De Spaanse oud-koningin Sofía krijgt onderscheiding voor levenslange inzet, maar wat koopt ze ermee?
In dit artikel:
De 87‑jarige Spaanse oud‑koningin Sofía kreeg in Madrid het prestigieuze Gulden Vlies opgespeld, een ceremonie die samenhangt met de viering van vijftig jaar herstel van de parlementaire monarchie sinds het overlijden van dictator Francisco Franco in 1975. Koning Felipe speldde zijn moeder persoonlijk de onderscheiding op in het drukbezochte paleis; de plechtigheid trok orkest, fotografen en vele genodigden, maar voor Sofía was het toch een sober, enigszins eenzaam moment.
Het Gulden Vlies, gesticht in 1430 in Brugge, geldt als een van de meest exclusieve Europese ridderorden en telt slechts weinig vrouwen onder de leden — onder meer prinses Beatrix, oud‑koningin Margrethe, koningin Elizabeth, kroonprinses Leonor en nu ook Sofía. Felipe prees tijdens de uitreiking Sofía’s langdurige inzet op sociaal, cultureel en humanitair terrein als verbindend voor meerdere generaties Spanjaarden.
Sofía’s levensloop verklaart voor een groot deel haar publieke reputatie. Als oudste dochter van de Griekse koning Paul groeide ze op in een koninklijk milieu, met jeugd in ballingschap tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Haar liefde voor zeilen bracht haar in contact met Juan Carlos; zij trouwden in 1962 en kregen drie kinderen: Elena, Cristina en Felipe. Terwijl Juan Carlos later als koning een sleutelrol speelde bij de overgang naar de democratie — en in 1981 een mislukte staatsgreep verijdelde — werd Sofía vaak gezien als de stille, diplomatieke steun naast hem.
De afgelopen decennia werden echter overschaduwd door schandalen rond Juan Carlos: vermeende affaires, een omstreden gift uit Saudi‑Arabië en onderzoek naar corruptie. Ook gezinsaffaires, zoals de veroordeling van schoonzoon Iñaki Urdangarin, en het beruchte ‘paasincident’ waarbij koningin Letizia publiekelijk een handeling richting Sofía afkeurde, hebben de familierelaties publiekelijk onder druk gezet. Ondanks deze onrust bleef Sofía zelf zelden in het centrum van controverse; ze spreekt weinig in het openbaar en houdt haar activiteiten de laatste jaren sterk beperkt — deels ook door haar hoge leeftijd.
Die afstandelijkheid kwam terug in het beeld van de uitreiking: dochters Elena en Cristina ontbraken, en Juan Carlos was niet te zien tijdens de ceremonie. Officieel zou dat komen doordat de oud‑koning geen openbare activiteiten meer bijwoont; tegelijkertijd is hij recent actief met interviews en een memoires waarin hij kritisch schrijft over Letizia, wat de familierelaties verder bemoeilijkt. De dag na de ceremonie hield Felipe wel een besloten familielunch met ongeveer vijftig genodigden, waar Juan Carlos wél bij aanwezig was; beelden van die bijeenkomst zijn niet vrijgegeven.
Sofía leidt haar leven nu grotendeels teruggetrokken, deels op Mallorca en in Griekenland, en is vaak de steun en mantel voor haar zieke zus Irene, met wie ze al decennialang samenwoont in Madrid. Haar beperkte publieke optredens, haar terughoudendheid in het spreken over de schandalen en de afwezige of gespannen familiebanden versterken het beeld van haar als een waardige, doch enigszins geïsoleerde figuur binnen de moderne Spaanse monarchie — iemand die gisteren met erkenning werd geëerd, maar die persoonlijk weinig te vieren heeft.