De laatste Hollandse Batavus: de teloorgang van een ijzersterk fietsmerk
In dit artikel:
Begin volgend jaar stopt moederbedrijf Accell met de productie in de Batavusfabriek in Heerenveen; de assemblage wordt verplaatst naar Hongarije. De beslissing, aangekondigd via intranet en een Engelstalig persbericht van Accell, treft zo’n 160 productiemedewerkers en maakt een einde aan meer dan honderd jaar continuïteit op de plek waar Batavus ooit begon. Heerenveen blijft als ‘strategische hub’ voor ontwerp en ontwikkeling bestaan, maar de tastbare productie verdwijnt.
De aankondiging valt hard in de regio. Voor veel oud-werknemers en lokale families was Batavus meer dan een werkgever: het merk is verweven met de identiteit van de plaats, met generaties personeel, sponsorrelaties met de lokale voetbalclub en een eigen museum (dat inmiddels niet meer voor publiek toegankelijk is vanwege de sluitingsvoorbereidingen). Medewerkers zoals Wieger de Jong koesteren persoonlijke herinneringen en memorabilia; voor hen staat de sluiting gelijk aan verlies van een stuk lokale geschiedenis.
Accell motiveert de verhuizing met efficiency-, kwaliteits- en productiviteitsargumenten. Het bedrijf, sinds januari 2022 eigendom van investeerder KKR (samen met Teslin), zegt dat centralisatie en lagere productiekosten in Hongarije noodzakelijk zijn. Volgens een woordvoerder kost produceren in Hongarije ongeveer een derde van de kosten in Nederland. Critici, waaronder oud-directeuren en dealers, zien dat anders: zij verwijten Accell en haar investeerders verlies van merkidentiteit, korte termijn financieel denken en verwaarlozing van de relatie met dealers. Een voormalig Batavus-directeur sprak van een proces waarbij betrokkenheid en vakkennis zijn uitgehold waardoor het merk zijn onderscheidende karakter verloor.
De situatie van Batavus past in een breder beeld van een sector die na een coronapiek worstelt met de klappen van de pandemie. In 2020 werd een record van ruim 1,1 miljoen verkochte fietsen behaald; sindsdien normaliseert de markt en bleven fabrikanten zitten met grote voorraden en onderdelenproblemen. Vorig jaar daalde de verkoop naar ongeveer 858.128 fietsen, waarvan de helft e-bikes — goed voor circa 80 procent van de omzet. Enkele merken liepen zwaar verlies of gingen failliet (bijv. VanMoof, Stella), al maakten sommigen een doorstart.
Branchevereniging RAI en een rapport van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland benadrukken dat Nederland nog steeds over sterke industriële kennis en innovatiekracht beschikt en dat verplaatsing van assemblage naar het buitenland niet per se het einde betekent van Nederlandse betekenis in de sector. Toch wijzen dealers op praktische nadelen van offshoring: fietsen die uit Hongarije in doosjes aankomen vragen meer werk in de winkel om rijklaar te maken, kwaliteitsverschillen kunnen optreden en de persoonlijke band tussen fabrikant en dealer verzwakt.
Eerdere reorganisaties binnen Accell leidden al tot verlies van banen: in 2024 verplaatste een groot deel van de productie zich al naar Hongarije, waarbij ongeveer 150 arbeidsplaatsen verdwenen. Financieel heeft Accell een herstructurering achter de rug waarmee de schuldenlast van 1,4 miljard naar circa 800 miljoen euro werd teruggebracht, maar kredietwaarschuwingen blijven. Accell spreekt van een transformatieprogramma dat het bedrijf sterker moet maken; sceptici vrezen echter dat focus op kosten de unieke waarde van merken als Batavus uitholt.
Lokale betrokkenen hopen op een koper of nieuwe eigenaar die Batavus en Koga weer echte merkidentiteit en Nederlandse binding kan geven, maar voor nu blijft de beslissing een hard feit: een stuk arbeidersgeschiedenis en lokale trots wordt versnipperd in het belang van globalisering en rendementsdruk.