De kater van Black Friday: In Hoog Catharijne stonk het naar Fast Fashion
In dit artikel:
Op 29 november, de ochtend na Black Friday, voerden klimaat- en mode-activisten een gecoördineerde actie uit in winkelcentrum Hoog Catharijne in Utrecht. XR Stop Fossiele Reclames (SFR) wilde de gevel en pilaren met anti-reclameposters behangen; die posters werden door de politie verwijderd, maar meerdere actiegroepen drongen toch het complex binnen voor een reeks vreedzame, symbolische acties tegen fast fashion en fossiele reclames.
Onder de deelnemers waren Guerrilla Fashion, die kleding gratis uitdeelden tijdens een improviserende “verzetsrommelmarkt”, en muzikale begeleiders zoals BlockBrass en later Rhythms of Resistance op Vredenburgplein. Een groep die zich “Oil Slicks” noemde liep in zwart geschminkt door het winkelcentrum als metafoor voor de verstikkende invloed van de fossiele industrie. Bij de ingang van Nike goot Just Stop Fast Fashion een grote plas nepolie, waardoor bezoekers niet meer naar binnen konden; daarbij ontstond een incident waarin een voorbijganger een activist schopte terwijl de politie niet ingreep.
De actieers richtten zich niet alleen op merknamen als Nike, H&M en Zara, maar op het bredere systeem van overproductie, uitbuiting en greenwashing. Hun eis: minder productie, eerlijke lonen en transparantere reclamepraktijken. Ook maakten ze lawaai met geuracties — boterzuur verspreid door groep Ode aux Rats — als symbolische kritiek op de “stank” van fast fashion. Twee activisten werden tijdelijk aangehouden en verhoord, maar vrijgelaten; aantijgingen over vernielingen waren volgens verslaggeving niet onderbouwd.
De tekst van de flyers bevatte drie claims die in de reportage werden nagelopen: dat één spijkerbroek tot 10.000 liter water verbruikt; dat een broek circa 10 kg CO₂ uitstoot; en dat fast fashion verantwoordelijk zou zijn voor ongeveer 8% van alle CO₂-uitstoot. De feiten laten zien dat die cijfers binnen de bandbreedte liggen: watergebruik voor een goedkope jeans varieert grofweg tussen 3.800 en 10.000 liter afhankelijk van teeltmethode en irrigatie; textielverwerking levert aanzienlijke hoeveelheden industrieel afvalwater op; levenscyclusanalyses berekenen emissies per jeans eerder rond 15 kg CO₂e; en de kledingsector als geheel draagt substantieel bij aan mondiale broeikasgasemissies, vaak geschat op circa 8–10%.
Kortom: de actie in Hoog Catharijne was theatrale kritiek op de ecologische en sociale kosten van goedkope kleding en de reclame die dat model in stand houdt. De beelden van nepolie, geuracties en een gratis weggeefmarkt waren bedoeld om aandacht te vestigen op ruim aantoonbare milieuproblemen — waterverbruik, vervuiling en CO₂-uitstoot — en om politici en bedrijven te dwingen die kosten niet langer te externaliseren.