De houding van de VVD is geen kwestie van landsbelang maar van lijfsbehoud

In dit artikel:

Max Pam betoogt dat de VVD uit angst voor verder stemverlies koppig vasthoudt aan onverenigbare formatie-eisen en daardoor juist een rechtse regering in de kiem smoort. In zijn analyse speelt de recente electorale neergang van de partij een centrale rol: grote verliezen bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, terugval bij de provinciale verkiezingen van 2023, en zetelverlies in de landelijke verkiezingen van 2023 en 2025 onder lijsttrekker Dilan Yesilgöz. Het vertrek van Mark Rutte naar de NAVO en bestuurlijke missers van Yesilgöz hebben volgens Pam geleid tot een verschuiving van kiezers naar partijen als de PVV en JA21, waardoor de VVD kleiner is geworden dan in decennia niet meer.

Pam ziet de huidige VVD-houding niet als handelen uit landsbelang maar uit lijfsbehoud: door de PVV uit te sluiten heeft de partij geprobeerd een grotere nederlaag te beperken, maar die uitsluitingsstrategie maakt coalitievorming juist lastiger. De VVD eist een centrumrechtse coalitie die in de praktijk geen stabiele meerderheid oplevert tenzij nog meer rechtse partijen worden toegelaten — iets de partij publiekelijk uitsluit. Tegelijk probeert de VVD D66 naar rechts te trekken zonder zelf concessies te doen, een koers die volgens Pam onhaalbaar is en de formatie verder zal vertragen.

Intern kampt de VVD met financiële problemen — er circuleert een voorstel om politici een percentage van hun bruto-inkomen af te dragen — en een leiderschapsvacuüm omdat er momenteel geen figuren van het gewicht van Bolkestein of Rutte opstaan. Mogelijke kandidaten zoals Vincent Karremans staan onder een waakzame publieke moraaltoets. Pam concludeert dat de VVD, door zich vast te klampen aan behoud van positie, zichzelf in de weg zit; de meest waarschijnlijke uitkomst is een minderheidsregering gevolgd door nieuwe verkiezingen, of uiteindelijk een regering zonder de VVD, wat hij niet uitsluit als een reinigende ontwikkeling voor het politieke landschap.