De groene route naar de controlestaat

In dit artikel:

HelemaalGroen is een nieuwe Nederlandse app waarmee vrijwilligers hun wandelroute kunnen vastleggen terwijl ze zwerfafval opruimen. Officieel is het een lokaal participatie‑ en duurzaamheidsinitiatief; gemeenten promoten het als een slimme manier om de openbare ruimte schoner te krijgen. In Bronckhorst staat wethouder Wilko Pelgrom er regelmatig mee voor de camera: veel bewoners ergeren zich aan zwerfafval en kunnen, zo luidt de redenering, zelf een deel van het werk doen.

De kritiek in het artikel is scherp: dit lijkt minder op burgerkracht en meer op het afschuiven van een gemeentelijke taak op onbetaalde vrijwilligers. Huishoudens betalen via afvalstoffenheffing al mee aan schoonmaak, gemeenten krijgen middelen om de openbare ruimte te onderhouden, maar krijgen burgers nu vooral een hesje, een grijper en een app terug — geen financiële compensatie. Tegelijkertijd verzamelt de applicatie data over routes, frequentie en activiteit die bij een stichting en gemeentelijke instanties terechtkomen. Wat als vriendelijk gepresenteerde “zichtbaarheid” zorgt er dus ook voor dat iemands bewegingen traceerbaar en inzichtelijk worden voor derden.

De auteur waarschuwt dat zo’n combinatie van gratis arbeid en dataverzameling een glijdende schaal naar meer toezicht en conditionering kan zijn: verpakt als duurzaamheid, maar potentieel een instrument om gedrag te monitoren en verantwoordelijkheden van de overheid te verleggen.