De Grafiekpolitie trekt ten strijde tegen verwarrende grafieken in het nieuws

In dit artikel:

Onderzoeker Winnifred Wijnker en haar team van De Grafiekpolitie richten zich op het verbeteren van grafieken in de media, waarvoor zij drie jaar lang onderzochten hoe mensen visuele data interpreteren. Ze ontdekten dat de eerste indruk van een grafiek zeer bepalend is en moeilijk te corrigeren, zelfs bij ervaren grafiekgebruikers. Hierdoor blijft een misleidende eerste weergave lang hangen, waardoor het corrigeren van fouten achteraf weinig effect heeft. Volgens Wijnker is het aanbieden van direct een correcte grafiek de beste remedie.

In 2023 startte De Grafiekpolitie een platform waarop zij misleidende of foutieve grafieken bespreekt om publieke instanties en nieuwsmedia bewust te maken van slordige dataweergaven. Veelvoorkomende problemen zijn onder meer staafdiagrammen met een afgesneden verticale as die verschillen overdreven tonen, onjuiste schaalverhoudingen bij icoongrafieken en het zoom-effect in lijngrafieken dat de werkelijkheid kan vertekenen. Vaak gaat het niet om opzet, maar om journalistieke keuzes die de nadruk leggen op bepaalde aspecten van het nieuws, waardoor objectiviteit soms onder druk komt te staan.

Het team onderhoudt open gesprekken met betrokken organisaties en probeert samen de visualisaties te verbeteren, wat vaak leidt tot constructieve discussies. Wijnker pleit voor meer transparantie bij nieuwsorganisaties over hun keuzes in dataweergave, bijvoorbeeld door toelichtingen of alternatieve grafieken te tonen. Dit vergroot het begrip en vertrouwen van lezers. Uit onderzoek met mbo-studenten bleek dat mensen wel kritischer worden na confrontatie met correcte grafieken, hoewel misleiding niet volledig ongedaan te maken is. Het doel is vooral om mediaconsumenten bewuster en zorgvuldiger naar grafieken te laten kijken, zonder dat hun vertrouwen in de media zelf direct afneemt.