De EU wil een eigen spionagedienst naar CIA-model
In dit artikel:
De Europese Commissie onderzoekt het idee van een eigen inlichtingendienst onder rechtstreeks toezicht van voorzitter Ursula von der Leyen. Volgens een woordvoerder — melden nieuwsagentschappen op 11 november — bevindt het voorstel zich in een vroeg stadium. Eerder berichtten Politico en de Financial Times dat de Commissie werkt aan een dienst naar CIA-model, opgericht binnen het secretariaat van de Commissie en bedoeld om informatie die nationale diensten verzamelen centraal te verbeteren en te benutten.
De aanzet voor het plan komt deels uit een rapportopdracht die Von der Leyen in maart 2025 gaf aan de voormalige Finse president Sauli Niinistö. Die stelde dat Russische spionage en andere bedreigingen binnen de EU wijdverbreid zijn en pleitte voor een volwaardige EU-inlichtingendienst die strategische en operationele behoeften kan vervullen, plus een anti-sabotagenetwerk om cruciale infrastructuur te beschermen. Het voorstel past in bredere voorbereidingen van de EU op mogelijke oorlogsscenario’s en versterkt de civiele en militaire paraatheid.
Doelstellingen van de voorgestelde dienst zijn het centraliseren van intelligence, het verbeteren van informatiestromen tussen lidstaten en EU-instellingen, het detecteren en tegengaan van buitenlandse agenten en saboteurs, en het beschermen van vitale infrastructuur. De dienst zou ook ingezet kunnen worden om spionage binnen EU-instellingen op te sporen.
Tegelijkertijd roept het voorstel politieke en praktische bezwaren op. Critici wijzen op risico’s van dubbelgebruik van Europees belastinggeld, op de neiging naar verdere federalisering van de EU (een CIA-achtig model veronderstelt sterke centrale bevoegdheden) en op zorgen over bevoegdheden ten opzichte van nationale inlichtingendiensten, die traditioneel primair verantwoordelijk zijn voor binnenlandse en buitenlandse spionage. Er bestaan twijfels over of de EU voldoende deskundige spionnen kan werven, mede omdat EU-instellingen al kampen met lekken en vertrouwensproblemen. Bovendien zouden politieke barrières kunnen ontstaan binnen partijen die niet willen dat de EU te veel intern onderzoek uitvoert.
Context: de EU heeft al analytische onderdelen zoals het EU Intelligence and Situation Centre (INTCEN) binnen de Europese Dienst voor Extern Optreden, maar het nieuwe plan zou veel meer operationaliteit en centrale controle inhouden. De voorstellen moeten nog uitgewerkt, politiek bediscussieerd en juridisch getoetst worden; het initiatief is voorlopig een verkennend onderzoek en geen afgerond besluit.