De ergste piek in de opiatencrisis lijkt voorbij, maar het is vroeg om te juichen
In dit artikel:
In delen van New Hampshire en in de VS als geheel tekenen zich voorzichtig dalende cijfers af in de opiatencrisis, maar de crisis is nog lang niet voorbij. In Cheshire County vertelde ambulanceleider Mark Kreamer hoe Narcan (naloxon) recent weer een leven redde: een onwel geworden persoon kreeg het middel toegediend, werd naar het ziekenhuis gebracht en overleefde. Zulke interventies illustreren waarom hulpverleners hoopvol zijn, maar ze drukken ook de harde realiteit: bijna een miljoen Amerikanen zijn inmiddels overleden aan opiaten en veel gezinnen blijven achter met verlies.
Cijfers tonen de kentering. In New Hampshire daalden overdosisdoden van meer dan 403 in de twaalf maanden vóór maart 2025 naar 248 in de twaalf maanden tot en met maart 2025 (een daling van ruim 38 procent). Landelijk daalde het aantal naar ruim 77.000 doden, ongeveer 24 procent minder dan een jaar eerder. Deskundigen waarschuwen echter dat zulke cijfers niet per se betekenen dat de epidemie overwonnen is; ze kunnen het gevolg zijn van meerdere factoren.
De oorsprong van de crisis ligt bij massale voorschriften van sterke pijnstillers zoals OxyContin zo’n twintig jaar geleden. Patiënten raakten verslaafd, zochten nieuwe bronnen na het stoppen van recepten en stapten uiteindelijk soms over op illegale opiaten. Fentanyl, vele malen sterker dan heroïne, is nu verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de slachtoffers door opiaten en ongeveer een kwart van alle drugsdoden.
Waarom het aantal doden nu daalt, is onderwerp van debat. Een belangrijke verklaring is de brede beschikbaarheid van naloxon: het middel wordt zonder recept verkocht, ligt in scholen en bibliotheken, staat in sommige steden zelfs in automaten en maakt deel uit van programma’s zoals Narcan Leave Behind, waarbij ambulances tassen met naloxon achterlaten bij risicogebruikers. Andere verklaringen variëren van minder experimenteel gebruik onder jongeren tot statistische verschuivingen na een coronapiek, of het bittere idee dat de meest kwetsbaren al overleden zijn.
De menselijke tol blijft ingrijpend. Into Light, een reizende tentoonstelling van portretten en verhalen van door overdosis overleden Amerikanen, probeert stigma te doorbreken door slachtoffers te tonen als mensen met trauma’s, PTSS of depressie — niet als morele mislukkingen. Joan Gillespie doet mee met de expositie ter nagedachtenis aan haar zoon Eric, die na dienst in Irak verslaafd raakte aan voorgeschreven pijnstillers.
Ook het behandelveld verandert: non-profitcentra zoals het Farnum Center in Manchester kampen met concurrentie van commerciële kliniekketens die effectief worden vergoed door verzekeraars. Tegelijk hebben bezuinigingen op Medicaid de behandeling van laagbetaalde patiënten bemoeilijkt, wat hulpverleners zorgen baart over de toekomst van programma’s die naloxon distribueren en continuïteit van zorg bieden.
Naast distributie van naloxon ontstaan technologische en community-gestuurde oplossingen. De Never Use Alone-telefoondienst biedt toezicht voor alleengebruikers, en startups zoals Resilient Life Science ontwikkelen draagbare systemen die zuurstofsaturatie meten, een alarm activeren en naloxon toedienen bij een vermoedelijke overdosis. Zulke innovaties wachten nog op goedkeuring en opschaling, maar krijgen al overheidssubsidies en private investeringen.
Kortom: er is vooruitgang — meer levens worden gered dankzij naloxon en maatschappelijke aandacht — maar de opiatenepidemie blijft wijdverspreid en complex. Financiële keuzes, toegang tot zorg en het doorbreken van stigma bepalen in sterke mate of die daling blijft doorzetten en of kwetsbare groepen daadwerkelijk geholpen worden.