De 'COP van de waarheid' die een ongemakkelijke waarheid blootlegde: dit moet je onthouden van de klimaatconferentie in Belém
In dit artikel:
COP30 in Belém (Brazilië) moest volgens gastheer president Lula da Silva en VN-topman António Guterres een "COP van de waarheid" worden, maar leverde uiteindelijk een zwakke slottekst op die de wereld niet dichter bij de doelen van het klimaatakkoord van Parijs brengt. Belangrijkste tekort: er kwam geen algemeen akkoord over een concrete roadmap voor de afbouw van fossiele brandstoffen. Een coalition of the willing van ongeveer 80 landen en de EU pleitte hier wél voor, maar werd tegengehouden door een blok van oliestaten waaronder Saudi-Arabië, en door grootmachten als China en India; daarmee ontbrak de noodzakelijke meerderheid.
De nieuwe nationale plannen die op tafel lagen zouden de werelduitstoot tegen 2035 met circa 10% verminderen ten opzichte van 2019 — ver onder de ongeveer 60% die volgens klimaatwetenschap nodig is. Ondanks dat de slottekst de doelstelling van maximaal 1,5°C opwarming "binnen bereik" houdt, bevat zij vooral vaagheden en laat ze veel ruimte voor economische overwegingen die landen terughoudend maken bij snelle emissiereducties.
Het Amazonegebied en bosbescherming stonden prominent op de agenda vanwege de locatie van de COP. Lula kondigde het Tropical Forest Forever Facility (TFFF) aan en verzamelde ongeveer 6 miljard euro aan toezeggingen voor bosbescherming. Dat geld is vrijwillig en het is onzeker of het toereikend of voldoende snel inzetbaar zal zijn. Ook over een stappenplan tegen ontbossing kon geen robuuste passage in de slottekst worden opgenomen; het voorzitterschap wil wel verdere gesprekken leiden.
Inheemse groepen protesteerden tijdens de top: zij signaleren dat commerciële projecten en infrastructuurplannen, zoals de geplande Ferrograo-spoorlijn en toestemming voor proefboringen naar olie, het Amazonewoud blijven aantasten. Dit illustreert hoe Braziliaanse beleidskeuzes tussen economische ontwikkeling en natuurbehoud blijven schommelen.
Financiering voor kwetsbare en ontwikkelingslanden bleef een twistpunt. Men sprong overwegend over naar meer steun voor adaptatie, met een toezegging om het adaptatiefonds tegen 2035 te verdrievoudigen — maar dat gebeurt later dan veel ontwikkelingslanden hadden gewenst. Daardoor steunden veel Afrikaanse landen geen extra verplichtingen voor fossiele afbouw, uit bezorgdheid over betaalbaarheid van de overgang.
China speelde een dubbelrol: het profileerde zich in week één als technologisch leider op hernieuwbare energie, maar sloot zich niet aan bij de aandrang op een fossiele-faseout; in plaats daarvan wilde het de nadruk leggen op positieve verhalen over hernieuwbare energie. Dit en de structurele consensusdwang van bijna 200 landen illustreren waarom COP-teksten vaak neerkomen op de kleinste gemene deler.
Uiteindelijk was er wel een globaal akkoord — zwakker dan veel klimaatactivisten en wetenschappers hadden gehoopt. VN-klimaatleider Simon Stiell benadrukte dat de wereld nog "meedoet", maar veel waarnemers pleiten voor krachtigere diplomatie en hervorming van het COP-format als men op korte termijn ambitieuzere resultaten wil zien, met het oog op COP31 in Turkije.