De broeikas | De nieuwe economie kan (letterlijk) in de stront zakken
In dit artikel:
Klimaatverslaggever Jeroen Kraan gebruikt een concreet voorval bij Eindhoven om een groter probleem aan te tonen: een lekkende mestzak heeft ernstige bodemverontreiniging veroorzaakt op grond die snel aan chipmachinefabrikant ASML overgedragen moet worden. Het incident, gemeld door het Eindhovens Dagblad, dreigt de geplande uitbreiding van Brainport—het technologische hart rond ASML—te blokkeren en illustreert de strijd tussen de “oude” en de “nieuwe” economie in Nederland.
Kraan schetst een land met schreeuwend gebrek aan ruimte: fysieke ruimte voor woningen, wegen en industriële uitbreiding, maar ook beperkingen in het stroomnet en op de Noordzee. Tegelijk is er tekorten aan arbeidskrachten, waardoor Nederland werknemers importeert voor kassen en distributiecentra. Politiek en beleid lijken echter terughoudend om vervuilende, ruimte- en milieu-intensieve activiteiten te schrappen; van intensieve veehouderij tot logistieke megacentra blijft veel behouden. Dat belemmert schaalvergroting van cleantech en andere vernieuwende sectoren.
Het nationale energieplan van ex-minister Rob Jetten (2023) vertrok volgens Kraan vanuit de aanname dat de structuur van de economie grotendeels hetzelfde blijft, maar dan op groene stroom—een aanpak die experts waarschuwen vernieuwing remt. CPB-directeur Pieter Hasekamp riep recentelijk op tot hardere keuzes: “Alleen maar meer van alles, dat gaat niet werken.” In Brussel zijn wetten die bedrijven dwingen hun milieueffecten te rapporteren afgezwakt na lobbywerk, wat schoonmakende bedrijven in concurrentienadeel brengt.
Veel duurzame ondernemers kampen daardoor: plasticrecyclers gaan failliet, warmtepompfabrikanten hebben het zwaar en duurzame landbouw betaalt zich vaak niet uit. Een uitzondering was Project Beethoven, waarin het demissionaire kabinet-Rutte IV 2,5 miljard vrijmaakte om ASML en de Brainport-uitbreiding te ondersteunen. Ironisch genoeg staat juist die uitbreiding nu onder druk vanwege verontreiniging door een achtergelaten mestzak, een symbool volgens Kraan dat het lastig is het oude los te laten om het nieuwe te laten groeien.
Kort slot: Kraan bespreekt ook de nieuwe animatiefilm Arco — een handgetekende toekomstvertelling over klimaatrampen en hoop — die vanaf woensdag in de bioscoop draait. Hij nodigt lezers uit hem te contacteren voor vragen of tips.