De bezetting van Groningen door de lens van Duitse soldaten. 'Een veteraan zei: voor ons was het vakantie'
In dit artikel:
Ties Groenewold (33) uit Delfzijl heeft in zijn boek 120 seconden oorlog 120 foto’s verzameld die Duitse soldaten en Nederlandse collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog in de provincie Groningen maakten. Als hovenier en beheerder van een klein oorlogsmuseum in Middelstum beschikt hij over een collectie van zo’n tienduizend beelden; veel daarvan heeft hij via online veilingen of via nazaten van veteranen verworven. De titel verwijst naar het momentopname‑karakter: elke foto nam letterlijk een paar seconden in beslag.
De foto’s tonen een breed palet aan scènes uit plaatsen als Loppersum, Warffum, Termunten en Middelstum. Sommige beelden lijken bijna toeristisch: soldaten op dijken, opengeknoopte uniformjassen, picknicks, fietstochten en zelfs zelfgemaakt houten speelgoed in een luchtdoelbatterij — aanwijzingen dat veel militairen naast hun diensttijd ook vrije tijd en sociale gewoonten hadden. Groenewold benadrukt daarmee dat niet alle bezetters louter als fanatieke nazi’s moeten worden gezien; een Duitse veteraan zei hem zelfs eens: “Für uns war es Urlaub.”
Tegelijkertijd bevat de selectie ook confronterende en propagandistische foto’s: massa‑bijeenkomsten van de Hitlerjugend op de Grote Markt (26 juni 1941), een vlag met overwinningsleuzen bij het Scholtenhuis — en beelden die laten zien hoe lokale gebouwen werden gevorderd, ingericht en later weer teruggegeven, zoals in Loppersum waar een dorpshuis tijdelijk door Infanterieregiment 158 werd gebruikt en aangepast. Groenewold belicht in het boek steeds het verhaal achter een kiekje: waar het gemaakt is, wie erop staan en wat er daarna gebeurde. Het opsporen van locaties vergde soms jaren speurwerk met hulpmiddelen als Google Street View en ouderwetse rondritten.
Persoonlijk raakt Groenewold het meest een foto uit zijn geboortedorp Middelstum: een Duitse artillerist bij de Asingapoort. Voor hem verbindt die opname lokale herinnering, eigen vondsten uit de bodem en de bredere geschiedenis van bezetting. Het boek wil daarmee niet vergoelijken, maar tonen hoe alledaagse beelden door de lens van de bezetter een genuanceerder beeld opleveren van vijf oorlogsjaren waarin niet voortdurend frontale gevechten plaatsvonden.
Praktische gegevens: 120 seconden oorlog — De provincie Groningen door de lens van de bezetter en collaborateur, 272 pagina’s, Uitgever Erfgoed Uitgevers, prijs €24,95.