De Amerikaanse economie begint Trumps tarieven te merken. Wie betaalt de rekening?

In dit artikel:

Begin april kondigde president Donald Trump vanuit de tuin van het Witte Huis ingrijpende importheffingen aan — zichtbaar op een kartonnen bord — en veroorzaakte daarmee wereldwijde ophef. Na een uitstel van negentig dagen werden veel van die tarieven deze zomer toch ingevoerd. De maatregelen, gericht vooral tegen China maar ook tegen veel andere landen, hebben tot nu toe gemengde en soms tegenstrijdige effecten op de Amerikaanse economie gehad.

Recordimport maar korte termijn hamsteren
In de eerste helft van het jaar bereikten de Amerikaanse goederenimporten een record van 1.811 miljard dollar, ongeveer 12 procent hoger dan een jaar eerder (United States Census Bureau). Dat kwam grotendeels doordat bedrijven in de aanloop naar de aangekondigde heffingen — vóór 2 april — massaal extra voorraden naar de VS haalden. In januari–maart lag de import circa 25 procent boven het niveau van het jaar ervoor; daarna viel de invoer terug naar meer gebruikelijke niveaus. Voorbeelden van dit bunkergedrag zijn extra iPhones uit India, extra vanille uit Madagaskar en voorraden farmaceutische hormonen uit Ierland (voor circa 34 miljard dollar in het eerste kwartaal), bedoeld om toekomstige kostenstijgingen door invoerheffingen te vermijden.

Verplaatsing van handel en flinke daling uit China
Tegelijkertijd heeft de handelsoorlog met China geleid tot een forse verschuiving. Direct na Trumps eerste maatregel tegen Chinese invoer (10 procent, later toenemend tot tijdelijke pieken van 145 procent) en na latere afsprakens daalden Amerikaanse importen uit China sterk: van 43,8 miljard dollar in januari naar 20,2 miljard in juni. Het aandeel van China in Amerikaanse totale import viel van 13,5 naar 7,4 procent. Vooral elektronica, onderdelen en computers werden veel minder uit China gehaald. De invoerdaling uit China is groter dan in het begin van de coronacrisis. Aan de uitvoerzijde krompen de Amerikaanse goederenexporten naar China in het eerste halfjaar met bijna 21 procent tot 56 miljard dollar, terwijl de totale Amerikaanse export ondanks dat met bijna 5 procent toenam — bedrijven lijken andere afzetmarkten te vinden.

Heffingen leveren staatsinkomsten en politieke opbrengst op
De heffingen stuwen de staatsinkomsten: in juli bedroegen de opbrengsten uit goedereninvoer 29,6 miljard dollar, ruim drie keer zoveel als een jaar eerder. The Budget Lab berekende dat de gemiddelde invoerheffing nu ongeveer 18,6 procent bedraagt — het hoogste niveau sinds de jaren dertig. Het Congressional Budget Office schat dat deze extra inkomsten de staatsschuld de komende tien jaar met mogelijk circa 4.000 miljard dollar kunnen verminderen, waarmee het begrotingstekort en eerdere belastingverlagingen deels gefinancierd kunnen worden.

Inflatie- en groeizorgen: wie betaalt de rekening?
Wie de kosten draagt, is minder eenduidig. De regering betoogt dat buitenlandse producenten de klappen voelen, en hoopt op reshoring van productie en meer banen in de industrie. Critici en economen wijzen erop dat op termijn consumenten en binnenlandse bedrijven de rekening zullen betalen: bedrijven kunnen hun reserves maar tijdelijk aanspreken; daarna blijven lagere winstmarges of prijsverhogingen over. Kerninflatie (zonder energie en voedingsmiddelen) steeg van 2,8 naar 3,1 procent tussen mei en juli, een ontwikkeling die economen nauwlettend volgen. Hoogleraar Steven Brakman wijst erop dat hamstergedrag aanvankelijk de import opdreef, maar dat uiteindelijk prijzen stegen; hij schat dat de heffingen de inflatie met ongeveer 2 procentpunt kunnen opvoeren. Hogere prijzen ondermijnen koopkracht, kunnen consumptie drukken en — in combinatie met duurdere geïmporteerde onderdelen voor producenten — leiden tot lagere productie en mogelijk een recessie.

Monetaire en bestuurlijke spanningen
De Fed signaleert ook zorgwekkende indicatoren: bijvoorbeeld een teruglopende vraag naar nieuw personeel in de private sector. Trump oefent ondertussen druk uit op de Federal Reserve om de rente te verlagen en probeerde Fed-voorzitter Jerome Powell weg te krijgen; hij ontsloeg recent een Fed-bestuurder en lijkt bergopwaarts te willen opstellen richting een meegaand bestuur. Daarnaast is het vertrek van de directeur van het U.S. Bureau of Labor Statistics — na kritiek op werkcijfers — volgens sommige economen schadelijk voor de onafhankelijkheid van economische data en daarmee voor betrouwbare analyse.

Juridische en geopolitieke onzekerheden
Juridisch staan de tarieven ook onder druk: een federaal beroepshof oordeelde dat de meeste heffingen onwettig zijn. Diplomatieke onderhandelingen hebben sommige schade beperkt — bijvoorbeeld met China en de EU — maar veel heffingen blijven van kracht, en begin augustus werden eerder uitgestelde tarieven voor zo’n negentig landen alsnog doorgevoerd.

Samenvattend beeld en vooruitblik
De directe, ingezette effecten zijn duidelijk: tijdelijke importpieken door hamsteren, een forse verschuiving weg van Chinese aanbiederketens, extra staatsinkomsten en vroege signalen van stijgende binnenlandse prijzen. Of deze ontwikkelingen Trump’s doel — heropleving van Amerikaanse industrie en lagere handelstekorten — duurzaam dienen, is onduidelijk. Economen waarschuwen dat hogere inflatie en gestegen kosten voor producenten de economische groei kunnen remmen en de levensstandaard onder druk kunnen zetten. Volgens Brakman zullen de komende maanden beslissend zijn om te zien of de heffingen vooral buitenlandse concurrenten raken of uiteindelijk de Amerikaanse consument en producenten pijn doen.