De afloop van de Oekraïne-oorlog bepaalt de toekomst van het Europese continent
In dit artikel:
Donald Trump en Vladimir Poetin voerden recent achter gesloten deuren gesprekken over de toekomst van Oekraïne, terwijl Europese leiders vooral toeschouwers waren. Voor de EU is het streven naar een ‘rechtvaardige vrede’ voornamelijk een diplomatiek doel; voor de Oekraïners gaat het om leven of dood. Het voortbestaan van Oekraïne is volgens het artikel geen zuiver nationale aangelegenheid maar een lakmoesproef voor de Europese Unie: als Kyiv standhoudt, bewijst Europa dat het zijn waarden en veiligheid kan verdedigen; als het bezwijkt, verliest Europa gewicht op het wereldtoneel.
De besloten top in Alaska bleek illustratief voor de machtsverhoudingen. Poetin kwam er beter uit door zijn internationale isolement te verminderen; Trump profileerde zich als dealmaker. Na het drie uur durende gesprek nam Trump duidelijk gas terug ten opzichte van zijn eerdere harde voorwaarden (zoals een direct staakt-het-vuren) en was hij opeens ontvankelijk voor een bevriezing van het conflict waarbij Rusland controle over delen van de Donbas behoudt — precies wat het Kremlin nastreeft. Europa had tijdens die gesprekken weinig tot geen invloed op de inhoud.
Enkele dagen later reisde een delegatie Europese leiders met president Volodymyr Zelensky naar Washington (onder anderen de Duitse bondskanselier Friedrich Merz, de Franse president Emmanuel Macron, de Italiaanse premier Giorgia Meloni en EU-voorzitter Ursula von der Leyen) om eenheid te tonen en Kyiv rugdekking te geven. Visueel was die steun duidelijk, maar operationeel hadden de Europeanen weinig regie: zij traden meer op als ondersteunend decor bij Trumps spektakelpolitiek dan als medebepalers van het proces. Zelensky paste zich zichtbaar aan Trumps stijl aan, met meer charme en minder confrontatie, wat op korte termijn media-impact opleverde maar uiteindelijk weinig structureels veranderde.
Centrale discussiepunten waren de veiligheidsgaranties voor Oekraïne. Kyiv eist een sterk leger, permanente wapenleveranties en een NATO-achtig schild; Moskou sluit buitenlandse troepen in Oekraïne categorisch uit. Trump liet voor het eerst vaag de mogelijkheid open dat Amerikaanse troepen een rol zouden kunnen spelen, maar nuanceringen in de media toonden de onbetrouwbaarheid van die toezegging. Europese reacties liepen uiteen; Merkel/Merz legden de nadruk op het belang van een staakt-het-vuren als voorwaarde voor geloofwaardige stappen, terwijl andere leiders vaag bleven.
Ondanks de zwakte van Europa was Washington niet geheel nutteloos: de EU kreeg nu tenminste een stoel aan tafel en Trump noemde voorzichtig een Amerikaanse rol bij toekomstige garanties. Voor Frankrijk, Duitsland en Italië was dat een diplomatisch klein succes: Europa profileert zich weer als aanbieder van zekerheid in plaats van alleen als smekende bondgenoot. Maar de invulling bleef vaag en de kernproblemen bleven onopgelost: Poetin wil vooral tijd winnen en verdeeldheid in het Westen zaaien; Trump draait mee in theatrale optredens die vaak meer over imago gaan dan over duurzame oplossingen; Oekraïne lijdt dagelijks onder bombardementen en heeft concrete, onmiddellijke garanties nodig.
De situatie legt een bredere kwetsbaarheid van de EU bloot: de afhankelijkheid van Amerikaanse grillen maakt Europa op strategisch vlak zwak. Tegelijk leidt de oorlog tot herbezinning — Duitsland versnelt herbewapening, de Baltische staten verhogen hun paraatheid en NATO-landen pompen meer in defensie. Er groeit bewustzijn dat de oude rolverdeling — Amerika als beschermer, Europa als wederopbouwer — niet langer houdbaar is zonder meer eigen militaire, economische en technologische slagkracht.
De cruciale opgave voor Europa is dus strategische autonomie: het vermogen om zelfstandig te handelen als Washington onbetrouwbaar is, zonder breuk met de VS. Dat vereist politieke wil, coördinatie en grote investeringen. Blijft die stap uit, dan verandert Europa weinig meer dan de decorstukken in het geopolitieke theater van anderen. De uitkomst van de oorlog in Oekraïne zal mede bepalen of Europa de crisis aangrijpt om zich tot een volwaardige geopolitieke speler te smeden, of dat het risico loopt marginale figurant te blijven in de rivaliteit tussen sterke mannen.