Dark factory: sciencefiction of de nieuwe standaard in maakindustrie?
In dit artikel:
In Hangzhou draaide ooit een ROBAM-fabriek waar 260 mensen in ploegendienst componenten monteerden; tegenwoordig is de hal donker en leeg, maar de productie gaat door dankzij robotarmen, autonome transporteurs en zelfsturende kwaliteitsmodules. Dit voorbeeld illustreert het concept van een dark factory (lights-out manufacturing): een volledig autonoom productiebedrijf zonder dagelijkse menselijke aanwezigheid, waarbij verlichting, ploegendiensten en veel directe menselijk ingrepen overbodig zijn.
Een dark factory vereist meer dan losse robots; het is de integratie van automatisering, sensors, realtime data-uitwisseling en slimme algoritmes over de hele keten — van voorraadbeheer en kwaliteitsinspectie tot onderhoud en planning. In landen als China, Japan en Zuid-Korea zijn dergelijke fabrieken al vaker werkelijkheid; in Europa en Nederland zijn veel bedrijven er nog niet, en hoeven ze dat misschien ook niet te worden.
De drijfveren achter de beweging naar lights-out zijn concreet: structureel personeelstekort in de techniek, wens tot kostenbeheersing en voorspelbaarheid (geen ploegentoeslagen of vermoeidheidsfouten), hogere en consistentere kwaliteit door automatische herhaalbaarheid, en de mogelijkheid om capaciteitsgroei digitaal schaalbaar te maken zonder proportionele toename van personeel. De rol van mensen verschuift van uitvoering naar strategisch werk en waardecreatie.
Tegelijk zijn er grote obstakels. Data is vaak versnipperd over ERP-, MES- en losse bestanden; machines zijn niet altijd verbonden; AI mist waarde als context en domeinkennis ontbreken; en de grootste hindernis is organisatorisch — verandermanagement, visie en gefaseerde invoering zijn cruciaal. Techniek is al beschikbaar, maar de bedrijfsvoering en cultuur meestal niet.
Drie praktische lessen die Nederlandse producenten vandaag al kunnen toepassen: bouw een centraal, schaalbaar dataplatform als single source of truth; ontwikkel AI-agenten die niet alleen analyseren maar als digitale collega’s beslissingen en acties ondersteunen; en zorg dat data rechtstreeks leidt tot acties (automatische orderverdeling, realtime onderhoudsbevelen, planningssturing), niet stopt bij dashboards.
Belangrijkste conclusie: een dark factory is een extreem, inspirerend eindbeeld dat laat zien wat mogelijk is als processen, data en intelligentie naadloos samengaan. Bedrijven hoeven niet 100% lights-out te worden om voordeel te halen; het slimmer inzetten van data en AI, gefaseerd en contextbewust, is vaak de logische route. Begin met het in kaart brengen van knelpunten en kansen en plan stapsgewijs, zodat technologie past bij de eigen mensen en strategie.