'Dankzij onze scheurkaarten kunnen we de toekomst van het ijs van Antarctica beter voorspellen'
In dit artikel:
Onderzoekers van de TU Delft hebben deze maand in Nature Climate Change voor het eerst gedetailleerde 'scheurenkaarten' van de Antarctische ijsplaten gepubliceerd, gebaseerd op 24 jaar aan satellietwaarnemingen. Hoofdonderzoeker Maaike Izeboud (31) leidde het promotieonderzoek; zij werkt inmiddels als Antarctica-onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel en was eerder dit jaar nog op de Zuidpool voor veldwerk.
De kaarten laten zien waar de drijvende uiteinden van de ijskap — de ijsplaten die functioneren als buffer voor het binnenlandse landijs — scheuren en hoe die schade in de tijd verandert. Uit de analyse blijkt dat cracking toeneemt bij sterker opwarmende scenario’s. Belangrijker nog: die toename wordt vooral veroorzaakt doordat relatief warm diepzeewater langs en onder de ijsplaten omhoog komt en ondermelt, niet door meer sneeuwval die het verlies zou compenseren.
Meer scheuren betekenen niet automatisch directe zeespiegelstijging (drijvend ijs zelf draagt daar niet aan bij), maar ze verzwakken wel de barrière die landijs tegenhoudt. Izeboud en collega’s kwantificeren dat bij meer scheuren het landijs ongeveer 5–10% sneller naar zee gaat stromen. Bovendien vergroot meer schade de kans op kettingreacties waarbij een hele ijsplaat instabielt en in korte tijd veel landijs vrijmaakt.
Tot nu toe houden de meeste zeespiegelmodellen weinig rekening met dit soort structurele schade: het proces is moeilijk te vertalen naar wiskundige ijsmodellen en er ontbraken lange reeksen observaties om die modellen te testen. De scheurenkaarten van 24 jaar bieden nu een basis om schade aan ijsplaten te extrapoleren en in toekomstige voorspellingsmodellen op te nemen — een noodzakelijke stap om de grote onzekerheden rond Antarctica te verkleinen.
Die onzekerheden zijn groot: in het laatste IPCC-rapport varieert de bijdrage van Antarctica aan de mondiale zeespiegelstijging deze eeuw grofweg van enkele tientallen centimeters tot meer dan een meter, en op langere termijn (tot 2300) kan het zelfs meerdere meters bedragen, afhankelijk van hoe de ijsplaten reageren. Izeboud benadrukt dat de gevolgen zich over lange tijdschalen voltrekken en dat beleidskeuzes nu invloed hebben op die uitkomsten; ze waarschuwt tegen verlammende angst, maar ook tegen onderschatting van het risico.
Kortom: de nieuwe scheurenkaarten maken zichtbaar waar en waarom Antarctisch ijs kwetsbaarder wordt, en vormen een concrete stap om dat verval mee te nemen in zeespiegelvoorspellingen — met belangrijke implicaties voor lange termijn kustveiligheid en klimaatbeleid.