Koolmees wil van tegenpolen weten of verschil echt zo groot is

In dit artikel:

Verkenner Wouter Koolmees zet de kabinetsformatie op scherp door vrijdag al twee confrontaties te organiseren: JA21 tegenover D66 en VVD tegenover GroenLinks-PvdA. In zijn tijdelijke werkkamer in de Tweede Kamer wil hij op dag drie helder krijgen of de door partijen aangevoerde inhoudelijke tegenstellingen echt onoverbrugbaar zijn of dat er ruimte is voor nuancering. De stap volgt op twee intensieve werkdagen waarin Koolmees alle vijftien partijleiders sprak.

Koolmees signaleert brede overeenstemming over de noodzaak van snel en stabiel bestuur en over de urgentie van dossiers als asiel, stikstof en veiligheid, maar er bestaan duidelijke meningsverschillen over welke coalities passen. Het meest spannend is het gesprek met VVD-leider Yesilgöz en GroenLinks-PvdA-leider Klaver; Yesilgöz heeft GroenLinks-PvdA uitgesloten en stelde eerder dat daar nauwelijks overlap is: "Er is niet één onderwerp waar we hetzelfde over denken." Die VVD-blokkade maakt de formatie complex: een kabinet van D66, VVD, CDA en JA21 komt op papier uit op 75 Kamerzetels — één zetel te weinig voor de meerderheid — waardoor een vijfde partij of gedoogsteun van de oppositie nodig zou zijn.

Kleinere partijen houden zich over het algemeen terug; alleen ChristenUnie en 50PLUS gaven aan open te staan voor steun. Koolmees loopt risico dat hij de voorkeur van winnaar D66 niet kan veiligstellen als de VVD vasthoudt aan haar stelling. Hij dringt erop aan dat partijen compromissen moeten sluiten om de grote problemen aan te pakken. De VVD heeft aangekondigd aan te schuiven, maar vooral om uit te leggen waarom een samenwerking met GroenLinks-PvdA volgens hen niet haalbaar is — wat wel meer duidelijkheid, maar geen eenvoudiger formatie, zal opleveren.