D66 past profiel van partij op aantal punten subtiel aan
In dit artikel:
D66 heeft onder leiding van Rob Jetten een opvallende comeback gemaakt na het dramatische verlies van 2023, toen de partij vijftien van de vierentwintig zetels kwijtraakte en op negen uitkwam. In april 2024 legde de partij zichzelf een harde evaluatie op: te belerend, te woke en zonder duidelijk politiek profiel. Die conclusies vormden het uitgangspunt voor een koerswijziging die het afgelopen halfjaar zichtbaar werd: een minder links en minder ‘woke’ geluid, een stevigere aanpak van asielzaken en een nieuw accent op nationale symbolen en gemeenschapszin.
Concreet liet D66 tijdens de campagne omstreden kopstukken en nadrukkelijk progressieve staples meer op de achtergrond en koos Jetten voor een toegankelijker, meer nationaal getint imago. Hij presenteerde een nieuwe asielkoers (in juni) die zogenaamd eerlijk voor Nederlanders en menselijk voor vluchtelingen moet zijn, en sprak scherp over overlastgevende asielzoekers. Visueel en retorisch zette hij afstand van het beeld dat D66 uitsluitend eurofiel en kosmopolitisch is: op 4 oktober hield hij zijn congresrede tegen een enorme Nederlandse vlag en benadrukte hij dat de driekleur ook moet staan voor tolerantie en verbinding.
De campagne kende intensieve zichtbaarheid. Jetten verscheen herhaaldelijk op tv (onder meer in De slimste mens), de partij besteedde ruim twee miljoen euro aan campagnevoering — ruim meer dan de VVD — en profiteerde politiek van de afwezigheid van Geert Wilders bij het eerste RTL-lijsttrekkersdebat, waar Jetten indruk maakte en als winnaar werd gezien. Zijn optimistische uitstraling en motto “Het kan wél” sloten goed aan bij kiezers die op zoek waren naar een stabiel middenalternatief, zeker nadat CDA-leider Bontenbal kritiek kreeg op uitspraken over vrijheid van onderwijs.
Tegelijkertijd sneed D66 enkele scherpe randjes af, maar behield op thema’s als medische ethiek en onderwijsvrijheid een progressieve koers. De partij zet ook concrete voorstellen neer om problemen zoals de woningnood aan te pakken — onder andere met het plan om tien nieuwe steden te bouwen.
Een strategisch element in de campagne was het terugwinnen van gemeenschapsgevoel; Jetten sprak expliciet over begrippen als mienskip en noaberschap, termen die men eerder bij het CDA zou verwachten. Die persoonlijke kant maakte hij geloofwaardig door zijn eigen achtergrond: opgegroeid in het katholieke Uden, opgevoed met gemeenschapswaarden, maar ook gevormd door zijn ervaring als homoseksuele jongere die afstand nam van de kerk. Dat persoonlijke verhaal droeg bij aan het vertrouwen dat veel kiezers in hem stelden en aan het succes van D66 bij de recente verkiezingen.