D66-leider Jetten met de dood bedreigd op TikTok, bedrijf laks met ingrijpen
In dit artikel:
Tijdens een D66-partijcongres dat op 4 oktober live op TikTok werd uitgezonden, kreeg partijleider Rob Jetten in de kommentaarsectie meerdere ernstige doodsbedreigingen, homofobe en antisemitische opmerkingen en zelfs een holocaustontkenning. Onderzoeker Pieter van Boheemen van Post X Society registreerde tientallen beledigingen en acht expliciete doodsbedreigingen; een account is inmiddels verwijderd, maar veel andere accounts die opruiende reacties plaatsten blijven actief. TikTok zegt dat het tijdens de feed moderatie door AI en menselijke moderatoren toepaste en dat “het merendeel” van de overtredingen verwijderd zou zijn, maar kan de precieze hoeveelheid niet aantonen omdat de opname niet terug te zien is. D66 zelf had de comments kunnen modereren of de reactieknop uitzetten, maar deed dat niet; de partij meldt wel aangifte te doen bij bedreigingen.
Van Boheemen bekritiseert vooral het algoritme: veel kijkers waren geen volgers maar werden via TikToks aanbevelingssystemen naar de livestream geleid, waardoor opruiende opmerkingen een veel groter en deels ongewild publiek bereikten. Dit patroon deed zich eerder ook voor tijdens de Haagse rellen van 20 september, toen liveverslagen op TikTok snel werden verspreid en door likes werden beloond. Volgens Van Boheemen stimuleert die beloning gebruikers om sensationele, soms gewelddadige content te plaatsen — wat de kans op nieuwe golven van haat en bedreigingen tijdens de verkiezingscampagne vergroot.
Het incident past in een breder beeld van slecht functionerende moderatie bij grote techplatforms. De Europese monitororganisatie Inach concludeert dat platforms al jaren te traag of helemaal niet reageren op meldingen van illegale content. Recente cijfers tonen lage verwijderpercentages: X verwijderde in een tweejarige Nederlandse steekproef 4 van 332 gemelde illegale berichten; Facebook 33 van 183; Instagram 28 van 280; TikTok reageerde in die periode niet op 26 meldingen. YouTube gaf volgens Inach in 93 procent van de meldingen geen enkele reactie.
Ook Facebook/Meta krijgt verwijten, onder meer vanwege een nepaccount ‘Antifa Nederland’ dat desinformatie verspreidde rond de Haagse demonstratie en zo maatschappelijke spanningen aanwakkerde. Ondanks waarschuwingen van actiegroepen en factcheckers bleef dat account online en functioneerde de communicatie rondom klachten slecht: toezeggingen naar experts leidden vaak tot automatische verwijzingen zonder inhoudelijke antwoorden.
De politiek wil platformverantwoordelijkheid afdwingen: de Digital Services Act (DSA), sinds februari 2024 actief, verplicht aanbieders illegale content aan te pakken en transparant te zijn over maatregelen. Tegelijk lopen Europese onderzoeken naar TikTok (mogelijk buitenlandse inmenging bij Roemeense verkiezingen), X en Meta wegens desinformatie en gebrekkige rapportagekanalen. Kamerleden hadden een rondetafel over algoritmes en verkiezingsinmenging gepland waarvoor TikTok en Meta waren uitgenodigd, maar de platforms zegden af; Tweede Kamerleden reageerden verontwaardigd over wat zij zien als gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel.
Onderzoekers, maatschappelijke organisaties en juristen waarschuwen dat algoritmen die sensatie belonen en slechte moderatie de rechtsstaat en vrije verkiezingen onder druk zetten. Zij pleiten voor strengere handhaving van Europese regels, meer transparantie over moderatiepraktijken en fundamentele herziening van platforms die commercieel gebaat zijn bij maximale engagementen, ook als die gepaard gaan met hatespeech en desinformatie.