D66 en CDA starten formatiegesprekken zonder rechts - kartel regeert tegen de kiezer in

In dit artikel:

Verkenner Wouter Koolmees (voormalig D66-minister) heeft besloten dat de kabinetsformatie voorlopig verder gaat met alleen D66 en het CDA aan tafel. Volgens Haagse bronnen moeten die twee partijen de komende drie weken “verder komen op een aantal belangrijke onderwerpen”; welke partijen daarna mogen aansluiten wordt later beslist. Die keuze kreeg felle kritiek in dit stuk: de auteur noemt het een bevoordeling van het “partijkartel” en beschuldigt D66 en CDA ervan kiezersdie anders stemden doelbewust buiten spel te zetten.

Kernpunten uit de kritiek:
- De beslissing sluit grote, rechtse partijen zoals PVV, BBB, FVD en zelfs de VVD tijdelijk uit van de verkenning, terwijl het rechtse blok volgens de schrijver bij de verkiezingen van 29 oktober de meerderheid wil. Dat wordt gepresenteerd als een breuk met de wil van de kiezer.
- De auteur vindt het politiek problematisch dat Koolmees, met D66-achtergrond, de verkenning leidt: er wordt gesuggereerd dat de verkenning richting geeft aan D66’s voorkeuren en zo een belangenconflict vormt.
- D66-leider Rob Jetten noemde de stap een “noodzakelijke tussenstap”, iets wat de schrijver interpreteert als een tactiek om partijen als PVV, SGP en FVD definitief buiten de macht te houden.
- Het CDA wordt verweten zich te hebben omgevormd van een partij van boeren en gezinnen tot een gedweeë partner van D66. Fractievoorzitter Henri Bontenbal zei open te staan voor samenwerking “met alle grote partijen, behalve de PVV”, wat volgens de auteur neerkomt op het uitsluiten van miljoenen kiezers.
- Inhoudelijk worden D66’s standpunten — onder andere over abortus, waartegen de auteur zich verzet — aangegrepen als illustratie van ideologische afstand tot het brede electoraat.

De schrijver schildert het gebeuren als een machtsbehoudende manoeuvre van gevestigde partijen: publieke taal over “verantwoordelijkheid” en “stabiliteit” verhult volgens hem het doel om hun positie te consolideren en rechts beleid (strenger migratiebeleid, lagere belastingen, terugdringen van klimaatbeleid) te blokkeren. De tekst bevat ook een oproep van de politieke beweging DDS tegen het idee dat abortus een mensenrecht is.

Kort samengevat stelt het stuk dat de formatiekeuze — D66 en CDA eerst — democratische schaamte veroorzaakt omdat die volgens de auteur de uitkomst van de verkiezingen negeert en grotere, rechtse stromingen buitensluit. Voor lezers: in Nederland is het verkennen van mogelijke coalities een gebruikelijke stap bij kabinetsformatie, maar wie er aan tafel zit en in welke volgorde partijen worden betrokken, bepaalt in de praktijk vaak de richting van onderhandelingen en is daarom politiek gevoelig.