D66 en CDA moeten 'positieve agenda' opstellen die op steun van beide Kamers kan rekenen
In dit artikel:
Verkenner Wouter Koolmees adviseert D66 en CDA om als eerste stap samen een inhoudelijke "positieve agenda" op te stellen die in zowel Tweede als Eerste Kamer steun kan vinden. Die agenda moet zich richten op migratie, wonen, defensie, stikstof en de economie. Hij kiest juist voor D66 en CDA omdat beide partijen bij de laatste verkiezingen hebben gewonnen; PVV en FVD sluit hij uit van deelname aan onderhandelingen.
D66 en CDA hebben te kennen gegeven bereid te zijn, ondanks het politieke risico van het openbaren van hun onderhandelingspositie — een zet die de VVD later in het voordeel kan gebruiken. Koolmees wijst erop dat de starre houding van de VVD een belangrijke reden is dat de formatie zo ingewikkeld verloopt. Volgens hem is het voor politici niet afdoende alleen kiezersbelangen te volgen; er is ook verantwoordelijkheid voor stabiel bestuur.
Omdat er grote wetswijzigingen op stapel staan, acht Koolmees een meerderheid in de Eerste Kamer noodzakelijk; in die Kamer hebben de fracties van GroenLinks–PvdA en BBB een sleutelpositie. D66 en CDA krijgen drie weken om tot overeenstemming te komen; daarna wordt bekeken met welke andere partijen verdere overeenstemming mogelijk is, ook een minderheidscoalitie is niet uitgesloten. Koolmees waarschuwt tegen het kunstmatig bijeenbrengen van te veel partijen tegelijk, omdat dat verzuurde verhoudingen en verdere vertraging kan veroorzaken.
De formatie wordt bemoeilijkt doordat de VVD GroenLinks–PvdA uitsluit van regeringsdeelname; VVD-leider Dilan Yesilgöz wil alleen onderhandelen met D66, CDA en JA21. D66 sluit JA21 niet principieel uit, maar wil niet in een driepartijrechtse coalitie; ChristenUnie verzet zich voorlopig tegen deelname (zowel vanwege grootte van de fractie als principiële bezwaren tegen JA21). Koolmees benadrukt dat het niet de bedoeling is dat partijleiders al een volledig regeerakkoord opstellen of dat dit slechts een afkoelperiode is; het proces moet volgens hem gefaseerd en inhoudelijk verlopen. Zijn eindverslag is aangeboden aan de Tweede Kamer; over het rapport wordt donderdag gedebatteerd.