-Cultuur onder Vuur- Waarom is links tegen privé-eigendom?
In dit artikel:
Het recht op privé-eigendom komt volgens de auteur onder toenemende druk te staan: niet alleen door klassieke socialistische ideeën, maar ook via moderne, geleidelijke vormen van collectivisme die gebruikmaken van milieudiscours en overheidsbeleid. Pensioenen en de eigen woning zouden steeds vaker fiscaal of beleidsmatig worden aangewend voor bredere politieke doelen, vooral binnen Europese instellingen.
Historische achtergrond: het marxisme ziet privé-eigendom als bron van ongelijkheid en onrecht en streeft daarom naar afschaffing ervan. In landen waar communistische regimes aan de macht kwamen, begon men vaak met landhervormingen en nationalisaties. Omdat de directe associatie met twintigste-eeuwse communistische terreur publieke weerstand oproept, zoeken hedendaagse linkse stromingen naar subtielere routes. Dat proces wordt aangeduid als het “watermeloeneffect”: uiterlijk groen en ecologisch, van binnen rood en collectivistisch. Gorbatsjov en anderen zochten al vanaf de jaren tachtig aansluiting met milieubewegingen en initiatieven als het Earth Charter, waarmee klimaat- en milieurethoriek verbonden werd met collectieve herverdelingsidealen.
De auteur wijst erop dat Marx en Engels al vroeg ecologische argumenten in hun kritiek op eigendom verwerkten: zij zagen de relatie tussen mens en natuur als oneigenlijk verstoord door privaatbezit en kapitalistische winstlogica. De historische verklaring in hun denken is dat oorspronkelijk gemeenschappelijke, niet-hiërarchische structuren plaatsmaakten voor het “ik” en het bezit, waarna privébezit, ongelijkheid en staatsmacht ontstonden.
Tegen deze achtergrond betoogt de tekst dat een volledige beoordeling van privé-eigendom het christelijk-theologische perspectief moet meenemen. In de katholieke traditie geldt eigendom niet louter als een sociaal-conventioneel recht maar als iets dat aansluit bij de natuurlijke orde en door genade wordt vervolmaakt. De sociale leer van de Kerk heeft met consistentie zowel het individuele eigendomsrecht verdedigd als erkend dat de staat het gebruik ervan mag reguleren in het algemeen belang — maar niet tot volledige ontneming overgaan. Verschillende encyclieken van paus Leo XIII tot Johannes Paulus II worden geciteerd als steun voor die lijn: afwijzing van socialistische gemeenschappelijkheidsopvattingen en bekrachtiging van het privé-eigendom als wezenlijk voor persoonlijke autonomie en sociale orde.
Het artikel (van Hugo Bos) verscheen op de site Cultuur onder Vuur van Civitas Christiana. Als aanvulling: in de katholieke sociale leer is er ruimte voor een kritische balans — erkende plichten richting de samenleving en armen staan naast het grondrecht op bezit — waardoor discussies over belasting, regulering en herverdeling niet per se anti-eigendom hoeven te zijn, maar wel gevoerd moeten worden met respect voor individuele rechten en de morele dimensie van bezit.