ChristenUnie-leider Mirjam Bikker wil vrijheid herdefiniëren: burgers moeten "liefhebben in plaats van denken"
In dit artikel:
Mirjam Bikker, leider van de ChristenUnie, publiceerde recent in Vrij Nederland een lang essay waarin ze pleit voor een nieuw “christelijk-sociaal vrijheidskompas”: een herdefiniëring van vrijheid die meer nadruk legt op verbondenheid, verantwoordelijkheid en sociale relaties dan op individuele keuzevrijheid. Ze situeert die noodzaak tegen de achtergrond van geopolitieke spanningen, mentale gezondheidsproblemen bij jongeren en een vermeend verlies aan zingeving.
De auteur van het besproken stuk interpreteert Bikkers voorstel als een verschuiving van negatieve naar positieve vrijheid: niet langer vrijheid als afwezigheid van staatstussenkomst, maar als iets dat ontstaat en beschermd moet worden binnen gemeenschappen en door overheidshandelen. Volgens de kritiek in het artikel leidt dat denken echter onvermijdelijk tot meer overheidsbemoeienis en morele sturing. Vrijheid wordt niet meer als een onvervreemdbaar recht van burgers gezien, maar als iets wat de overheid kan toekennen of onthouden op basis van door haar gehanteerde morele normen.
Belangrijke zorgen die genoemd worden: wie bepaalt wat “goed” is; het gevaar van paternalistische politiek die burgers moet opvoeden; het risico dat afwijkende meningen — bijvoorbeeld kritische geluiden over immigratie, Brussel of klimaatbeleid — gemarginaliseerd of gezien worden als wreedheid of angstzaaierij; en de paradox dat politici die morele standaarden moeten handhaven zelf niet altijd te vertrouwen zijn. De kritiek waarschuwt ook voor sluipende censuur en sociale controle wanneer vrijheid afhankelijk wordt van politieke goedkeuring.
Als alternatief wordt gepleit voor een overheid die zich onthoudt van opvoeden en moraliseren en burgers als volwassen, zelfdenkende individuen behandelt. Morele vorming wordt in het betoog liever toevertrouwd aan maatschappelijke instellingen zoals de kerk en het maatschappelijk middenveld, niet aan de staat.
Kort gezegd ziet het artikel Bikkers vrijheidskompas als een politieke poging om individuele autonomie in te ruilen voor staatsgecontroleerde morele conformiteit, met alle bijbehorende risico’s voor pluriformiteit en vrije meningsuiting.