ChatGPT als psycholoog: kan dat?

In dit artikel:

Steeds meer jongeren wenden zich tot chatbots zoals ChatGPT voor advies bij psychische klachten. De vraag of zo’n kunstmatige gesprekspartner een echte psycholoog kan vervangen krijgt een duidelijk nee als antwoord: chatbots bieden laagdrempelige, anonieme en vaak goedkope ondersteuning, maar missen cruciale elementen van professionele zorg.

Waarom jongeren het vaker gebruiken: chatbots zijn 24/7 beschikbaar, vergen geen wachtlijst of afspraak, verminderen stigma omdat praten met een machine minder confronterend voelt, en sluiten aan bij de digitale leefwereld van jongeren. Voor lichte zorgen bieden ze snelle informatie, praktische tips en soms gestructureerde oefeningen (bijvoorbeeld basis-CBT-technieken of ontspanningsoefeningen).

Belangrijke beperkingen en risico’s: een chatbot kan geen lichaamstaal, toon of subtiele signalen waarnemen en heeft geen klinische verantwoordelijkheid. Het kan verkeerde of onvolledige advies geven, “hallucineren” (onjuiste feiten verzinnen), privacy- en gegevensrisico’s met zich meebrengen en is ongeschikt bij ernstige klachten of crisissituaties (bijvoorbeeld suïcidale gedachten). Ook kan een chatbot geen medicatie voorschrijven of complex therapeutisch traject adequaat begeleiden.

Wanneer en hoe te gebruiken: chatbots kunnen dienen als aanvulling — voor psycho-educatie, eerste triage of huiswerk tussen therapiesessies — maar nooit als volledige vervanging van professionele behandeling bij matige tot ernstige psychische problemen. Bij acute zorgen of verslechtering is contact met een hulpverlener, huisarts of crisisdienst noodzakelijk. Let bij gebruik op de betrouwbaarheid van de dienst, de privacyvoorwaarden en deel geen gevoelige identificerende informatie.

Kortom: chatbots vergroten de toegankelijkheid van basisondersteuning en vormen een handig eerste hulpmiddel, maar professionele therapie blijft onmisbaar voor diagnose, behandeling en het inschatten van risico’s.