ChatGPT als hulp bij mentale problemen: 'Liever AI dan therapie'
In dit artikel:
Steeds meer Nederlandse jongeren praten met AI-chatbots zoals ChatGPT over hun gevoelens — van alledaagse somberheid en ruzies tot ernstige depressie en suïcidale gedachten. Leerling Jenna (18) begon de chatbot vooral voor school te gebruiken, maar schakelde het ook in voor persoonlijke problemen nadat therapie voor haar pesterijen, chronische ziekte en depressie weinig opleverde; zij zegt dat de bot haar serieuzer leek te nemen dan haar laatste therapeut. Ook Raoul gebruikt ChatGPT geregeld: hij deelt weinig met mensen, ervaart gesprekken met de bot als laagdrempelig en minder confronterend en voelt zich vaak opgelucht na zo’n gesprek — “eigenlijk een beste vriend in je zak”, aldus hem.
De toegankelijkheid van AI is een belangrijke verklaring voor deze trend: chatbots zijn 24/7 beschikbaar en bieden direct een luisterend oor, terwijl behandelingen bij psychologen of psychiaters soms weken of maanden vertraging oplopen. Dat ziet ook psychiater Ramón Lindauer (voorzitter van de kinder- en jeugdpsychiatrie bij de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie): AI kan jongeren helpen woorden te vinden voor hun emoties en snel informatie te geven.
Tegelijk waarschuwen experts voor schaduwkanten. Lindauer wijst op onbetrouwbaarheid en verouderde of onjuiste informatie en mist het vermogen van AI om gericht tegengas te geven of een behandelplan op te zetten. AI-onderzoeker Noëlle Cecilia waarschuwt dat gebruikers een echte vertrouwensband met de bot kunnen vormen en vat dit samen als “nep-empathie”: de bot begrijpt niet echt wat goed of fout is. Hierdoor bestaat het risico dat jongeren te laat professionele hulp zoeken.
Er is al een nieuwe AI-wet (sinds vorig jaar), en vanaf volgend jaar moeten bedrijven eraan voldoen; de wet schrijft onder meer voor dat AI veilig moet zijn en dat mensen moeten kunnen meekijken bij complexe gevallen. Cecilia benadrukt dat regelgeving vaak achter technologie aanloopt. Lindauer pleit voor snelle aanvullende maatregelen zoals duidelijke disclaimers en bewustwordingscampagnes, om te voorkomen dat het groeiende gebruik van AI bij jongeren leidt tot ernstigere problemen door uitstel van passende hulp.