Chat control: zet Brussel de poorten open naar totale massasurveillance?
In dit artikel:
Sinds kort ligt in Brussel een omstreden voorstel — informeel bekend als “chat control” — op tafel dat aanbieders van chatdiensten en e-mail verplicht om privécommunicatie te scannen op beelden van kindermisbruik (CSAM) en op patronen die wijzen op grooming. De plicht zou ook gelden voor end-to-end versleutelde diensten zoals WhatsApp, Signal, Messenger en chatfuncties in games. In praktijk betekent dit dat leveranciers technische maatregelen moeten inzetten die privéberichten van alle EU-burgers preventief analyseren, en daarmee het digitale briefgeheim en de huidige sterke bescherming van end-to-end-encryptie ernstig ondermijnen.
Wie: het voorstel wordt gepromoot door Eurocommissaris Ylva Johansson en de Europese Commissie; het initiatief krijgt zichtbaar steun van kinderbeschermingsorganisaties en enkele techpartijen. Tegelijk hebben een groot aantal techbedrijven, veiligheidsinstanties en lobbygroepen — volgens een onderzoeksartikel uit 2024 verbonden met Amerikaanse techgiganten, ngo’s zoals Thorn en zelfs het Amerikaanse Department of Homeland Security — intensief bijgedragen aan het dossier. Tegenstanders zijn onder meer privacy- en digitale-rechtenorganisaties, veel wetenschappers en sommige lidstaten.
Wat en waarom dit controverse oproept: in plaats van gerichte surveillance van verdachten zou de maatregel massale, niet-selectieve scanning van privéberichten mogelijk maken. Critici wijzen op ernstige gevolgen voor privacy, democratie en nationale veiligheid: technologie kan afhankelijkheden en kwetsbaarheden scheppen die ook autoritair ingestelde regeringen binnen of buiten de EU kunnen misbruiken om dissidenten te bespioneren. Een brief van 8 oktober 2025, ondertekend door 787 wetenschappers uit 37 landen, waarschuwt dat het technisch grotendeels onverantwoord en onhaalbaar is om CSAM-detectie op honderden miljoenen gebruikers met voldoende nauwkeurigheid uit te voeren, en dat latere versies van de tekst juist meer technische ingrepen vereisen.
Politiek verloop: sommige lidstaten — waaronder Polen, Duitsland en Nederland — blokkeerden eerdere versies, al lijkt Duitsland minder resoluut tegen recente aanpassingen. Johansson bestempelt het dossier als haar “prioriteit nummer één” en heeft naar verluidt steun van kinderbeschermingsorganisaties; zij reageerde niet op verzoeken om uitleg. Op 9 oktober 2025 werd bekend dat de geplande stemming in het Europees Parlement is uitgesteld.
Breder plaatje: het initiatief past in een reeks Brusselse voorstellen die privacy en persoonlijke vrijheden verder inperken (denk aan de zesde anti-witwasrichtlijn en de DSA). Tegenstanders vrezen dat goedbedoelde kinderbescherming uiteindelijk leidt tot een Europese controlemaatschappij met blijvende erosie van grondrechten — en dat lobbybelangen uit de tech- en veiligheidssector een grotere rol spelen dan openbaar gemaakt. Alternatieven zoals gerichte opsporing, versterking van slachtofferhulp en ondersteuning van privacyvriendelijke detectiemethoden worden door critici vaker naar voren geschoven als beter in balans met rechten en veiligheid.