"Chat Control wordt via Brusselse achterkamers doorgedrukt"
In dit artikel:
Informaticus Michel Portier (voorheen docent Informatica, Hogeschool Saxion in Deventer) waarschuwt dat de EU-wetgeving rond “Chat Control” (officieel Child Sexual Abuse Regulation, CSAR) onder het mom van bestrijding van kindermisbruik leidt tot grootschalige massasurveillance en flinke aantasting van privacy en digitale veiligheid. Het voorstel, dat voor het eerst in 2022 werd gepresenteerd en afgelopen zomer door EU-voorzitter Denemarken weer op de agenda werd gezet, verplicht of dwingt aanbieders ertoe op apparaten en binnen apps automatisch te scannen op kindermisbruikmateriaal (CSAM) en mogelijk ook op verdachte tekstcommunicatie via een on-device neural processing unit — een scanner die feitelijk end-to-end-encryptie omzeilt.
Portier en andere critici (onder wie enkele professoren en ex-Europarlementariër Patrick Breyer die documenten lekte) stellen dat de nieuwe versie van de wet meer vaagheden bevat dan garanties. Artikel 4 legt providers op “alles te doen” om risico’s te beperken; dat schept volgens Portier een situatie waarin bedrijven uit voorzorg scantechnieken invoeren om aansprakelijkheid te vermijden, ook al wordt expliciet gesteld dat verplichting niet bedoeld is. Artikel 17 voegt daar volgens hem semantische onduidelijkheid aan toe, waardoor het juridisch afdwingbare karakter van scannen in de praktijk blijft bestaan.
Belangrijke concrete gevolgen: apparaten en chatdiensten zoals WhatsApp, Signal en Telegram krijgen technisch de plicht een AI-tool toe te voegen die foto’s, links en in gewijzigde voorstellen ook teksten beoordeelt; spraakberichten zouden wel uitgesloten zijn. Appstores en chatdiensten moeten daarnaast leeftijdsverificatie invoeren, waardoor anonieme communicatie sterk wordt ingeperkt. Portier benadrukt dat dit niet alleen individuele privacy schaadt maar ook massale dataverzameling mogelijk maakt, met risico op manipulatie van gedrag via geavanceerde data-analyse.
Technische en operationele bezwaren: AI-detectie kent veel vals-positieven (bijvoorbeeld onschuldige foto's van spelende kinderen), wat tot enorme aantallen meldingen leidt die door mensen moeten worden gecontroleerd — een zware belasting op autoriteiten en privacy van onschuldigen. Bovendien zal wie echt crimineel materiaal wil verspreiden, steeds vaker uitwijken naar moeilijker te controleren platformen, waardoor de maatregel mogelijk contraproductief werkt.
Reacties en mogelijke tegenstrategieën: Signal kondigde aan de Europese markt te verlaten als de wet doorgaat; privacy-voorvechters wijzen erop dat apps via alternatieve appstores, gedecentraliseerde alternatieven (zoals Session) of VPN’s bereikbaar kunnen blijven. Wesley Feijth (ProPrivacy) noemt Chat Control een volgende “draconische maatregel” die privacy verder criminaliseert en benadrukt het kat-en-muisspel tussen burgers en overheden.
Breder kader: Portier ziet Chat Control als één van meerdere initiatieven (CBDC, Digital ID, beperkingen op contante opnames) die samen leiden tot wat hij een “digitale gevangenis” noemt: systemen die steeds meer bepalen hoe we offline leven. Hij vindt de maatregel noch proportioneel noch doelmatig: het scannen van alle Europeanen overschrijdt het noodzakelijke en is technologisch kwetsbaar.
Persoonlijk besluit: Portier heeft zijn baan opgezegd om zich volledig op digitale wetgeving te richten en verhuist met zijn gezin naar Portugal om meer tijd te hebben voor onderzoek en publicaties. Hij hoopt dat het Europees Parlement opnieuw tegenstemt, vooral nu ook EU-ambtenaren niet langer van de verordening zijn uitgezonderd.