Charlie Kirk, Bob Vylan en de slavernij van verontwaardiging
In dit artikel:
De moord op de Amerikaanse conservatief Charlie Kirk onthulde volgens de schrijver niet alleen scherpe ideologische scheidslijnen, maar ook een groeiende wil van groepen om alle bruggen te verbranden. Aan de linkerkant reageerden velen niet slechts afkeurend maar openlijk jubelend, waarbij Kirk wordt weggezet met kenmerken die volgens de auteur makkelijk te weerleggen zijn door eigen publieke optredens en debatten terug te kijken. De columnist, die Kirk al ongeveer een decennium kent, omschrijft hem als een retorisch talent met sterke religieuze overtuigingen die hij wel presenteerde maar niet met geweld aan anderen oplegde; hij verwelkomde binnen de conservatieve beweging bijvoorbeeld ook homoseksuele aanhangers.
Tegelijk stelt de auteur dat tribalisme niet exclusief links is: rechts heeft zijn poortwachters en haatverspreiders, zoals het bekende account LibsofTikTok, dat oorspronkelijk op excessen van extreem-links wees maar zelf uitmondde in een broedplaats voor vijandige reacties. Beide kanten lijken elkaar te spiegelen in verharding en ontmenselijking van de ander. Social media spelen daarbij een centrale rol: algoritmes en platforms functioneren als katalysator voor cultvorming, sektarisme en verstikkend tribalisme, en zetten vooral jongere generaties aan tot een zwart-witdenken waarin geweld soms lichtvaardig als antwoord wordt gezien.
De auteur signaleert dat internet en sociale media aanvankelijk werden gezien als democratiserende krachten, maar dat ze inmiddels veelal werken door het bevestigen van bestaande opvattingen en het versterken van uitersten. Kunstmatige intelligentie en grote taalmodellen (zoals ChatGPT, Grok en Gemini) versnellend deze dynamiek verder, iets waarvoor de schrijver waarschuwt dat het publiek nog onvoldoende begaan is met de mogelijke desastreuze politieke en maatschappelijke gevolgen.
Opvallend was volgens de tekst de relatief koele reactie binnen religieus-conservatieve kringen op Kirk’s dood, maar ook daar leeft wraaklust en versterkt verzet tegen “woke” en progressieve tegenstanders. Het risico is wederkerig: het volgende slachtoffer van ideologische en digitale polarisatie kan net zo goed aan de linkerkant vallen.
Nederlandse gebeurtenissen illustreren de problematiek lokaal: de controverse rond Bob Vylan in Paradiso — waar provocerende uitspraken en expliciete oproepen tot geweld niet unaniem werden veroordeeld — toont aan dat er geen gemeenschappelijke grenslijn bestaat over wat acceptabel is. De schrijver maakt onderscheid tussen grove punkprovocaties die vooral shockeren en expliciete aanzetten tot straatgeweld die zonder meer een rode lijn vormen. Dat zulke oproepen enthousiast onthaald kunnen worden, ook kort na een vermoedelijk ideologisch gemotiveerde moord elders, wijst op een ernstig gebrek aan gedeelde spelregels voor publiek debat.
Kernpunt van de analyse is dat publiek debat alleen kan functioneren bij een minimale gedeelde waardenset, ingebed in feiten en gedeelde normen. Zodra tribalisme die spelregels verdringt, ontstaat een situatie waarin emoties en algoritmisch versterkte overtuigingen deliberatie onmogelijk maken. De schrijver vraagt zich af waar de leiderfiguren zijn die nuchtere waarden boven verhitte retoriek kunnen plaatsen; hij ziet ze nauwelijks en vermoedt dat ze niet op sociale media te vinden zijn.
Een concreet antwoord op deze ontwrichting ontbreekt: het terugdraaien van polarisatie vereist zowel individuele reflectie als collectieve wil, maar die lijkt er niet. Zolang groepen elkaar willen laten verliezen in plaats van naar elkaar te luisteren, zullen publieke schokken en geweldsuitingen blijven escaleren. De waarschuwing is duidelijk: als we doorgaan met dit zero-sum spel van digitale en reële vijandschap, zijn er op de lange termijn geen winnaars.