Cellentekort België heeft grote gevolgen: „We stapelen nu letterlijk mensen"
In dit artikel:
„Het is nog nooit zo erg geweest, het is echt een noodtoestand,” zegt Kathleen van de Vijver van het Belgische Gevangeniswezen over de huidige situatie in de gevangenissen. Op dit moment slapen 516 gedetineerden op de grond, een nieuw dieptepunt in een lange periode van overbevolking. Het totale aantal gedetineerden bedraagt circa 13.400, terwijl de penitentiaire capaciteit ongeveer 11.000 plaatsen is.
Het noorden van het land is het hardst getroffen: in Antwerpen verblijven rond de 700 gevangenen in ruimtes voor ongeveer 400. Eenpersoonsbedden werden al vervangen door stapelbedden, maar vaak ligt er nu ook nog een matras naast — veel cellen voor één persoon herbergen nu drie mensen, terwijl de wet voor kamers met drie personen minimaal 15 m² voorschrijft. De instroom is de laatste jaren toegenomen door het strikt uitvoeren van korte straffen en door grote drugszaken, vooral veel voorlopige hechtenis; tegenwicht biedt de lage uitstroom door langere straffen.
De problematiek is niet nieuw — al in 2010 werd alarm geslagen en destijds werd noodgedwongen een Nederlandse gevangenis gehuurd — maar het tempo van groei is nu zo hoog dat het Gevangeniswezen berekent dat er elke drie maanden een nieuwe gevangenis nodig zou zijn om bij te blijven. Sinds augustus geldt er een noodwet tegen overbevolking, maar die heeft nog niet het gewenste effect. Maatregelen zoals het ombouwen van fitnessruimtes naar cellen bieden onvoldoende soelaas. Bovendien kan hulp uit Nederland nu niet worden verwacht, omdat ook daar een cellentekort speelt.
De gevolgen zijn ernstig: gevangenispersoneel raakt overbelast en valt steeds vaker uit door fysieke en mentale druk, waardoor essentiële taken blijven liggen en gedetineerden onvoldoende begeleiding en hulp krijgen. Vakbondsman Robby de Kaey wijst ook op de onveilige situatie; recent kwam een melding van verkrachting in de Antwerpse gevangenis naar buiten.
Als tijdelijke oplossingen overweegt de regering verschillende noodmaatregelen. Justitieminister Annelies Verlinden bekijkt mogelijkheden om cellen te huren in Albanië en Kosovo en dringt aan op uitlevering of terugkeer van buitenlandse gedetineerden naar hun land van herkomst. Het Gevangeniswezen heeft gevraagd om opties als collectieve genade (vroegtijdige vrijlating), versnelde deportatie van mensen zonder verblijfsrecht en het overplaatsen van buitenlandse gedetineerden naar hun thuisland — onder wie zo’n 250 Nederlanders — maar zulke stappen zijn politieke beslissingen.
Kortom: structurele capaciteitsuitbreiding, beleid op detentiepraktijken en internationale afspraken over detentieplaatsen en terugkeer zijn nodig om de acute humanitaire en veiligheidscrisis in Belgische gevangenissen aan te pakken.