Caroline van der Plas leed een mestnederlaag in Brussel - maar doet alsof alles nog mogelijk is
In dit artikel:
Minister van Landbouw Femke Wiersma (BBB) zet opnieuw in op het verkrijgen van een uitzonderingspositie (‘derogatie’) voor Nederlandse melkveehouders bij de Europese mestregels. Deze uitzondering, die het mogelijk maakt om meer mest uit te rijden dan in andere EU-landen, werd in 2022 voor het laatst toegekend maar wordt sinds dat jaar stapsgewijs afgebouwd vanwege de slechte Nederlandse waterkwaliteit. Vanaf 2025 moeten melkveehouders aan dezelfde mestnormen voldoen als elders in Europa, wat volgens Wageningse onderzoekers kan leiden tot een inkomensverlies van 33 tot 62 procent door de hoge kosten voor mestafvoer.
Uit documenten van eerdere gesprekken tussen Nederlandse afgevaardigden, waaronder Wiersma en BBB-leider Caroline van der Plas, met de Europese Commissie blijkt echter dat Brussel weinig ruimte ziet voor een nieuwe derogatie. De Commissie is teleurgesteld over het uitblijven van doortastende milieumaatregelen, het afschaffen van het stikstoffonds van 24 miljard euro en het schrappen van beleid dat als voorwaarde gold voor de eerder verleende uitzondering. Ambtelijke rapporten spreken van een “volledige ommezwaai” in het Nederlandse landbouwbeleid onder het nieuwe kabinet en benadrukken dat bestaande afspraken nageleefd moeten worden. De Europese Commissie wijst erop dat zonder substantiële verbetering van de waterkwaliteit geen nieuwe uitzonderingen mogelijk zijn.
Wiersma kondigde in juni 2024 aan nog vóór het zomerreces een nieuw verzoek bij Brussel in te dienen. Ondanks een zogenaamd ‘constructief’ gesprek met Eurocommissaris Virginijus Sinkevičius en andere gesprekken, bleef de Commissie sceptisch over de beperkte maatregelen die Nederland voorstelde, zoals een minimale krimp van de veestapel. De ambtelijke briefing voor de Commissie liet duidelijk blijken dat het Nederlandse plan ‘niet doeltreffend’ is en bestaande milieuproblemen verergert. Ook eerdere beloften over extra maatregelen bleken niet uitgevoerd. Regionale ambtenaren en Kamerleden die met de Commissie spraken, stelden vast dat Brussel pas met een nieuwe derogatie zal instemmen als Nederland een stevig pakket aan mestbeleid presenteert.
In het parlement kreeg Wiersma kritiek, onder andere van ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis, die het gebrek aan een concrete strategie aanmerkte en waarschuwde voor een voortgaande ‘mestvloed’. Caroline van der Plas blijft echter optimistisch over de nieuwe Europese Commissie en benadrukt dat de strijd om een derogatie voortgezet moet worden, ondanks de moeilijkheden.
De Europese Commissie benadrukt dat Nederland de milieuregels en gemaakte afspraken moet naleven en dat alleen dan ruimte ontstaat voor mogelijke uitzonderingen. Vragen van Follow the Money aan minister Wiersma werden beantwoord met de opmerking dat ambtelijke briefings niet volledig representatief zijn voor de uitkomsten van de gesprekken met Brussel.
Samenvattend toont de analyse aan dat het Nederlandse kabinet onder leiding van Wiersma vasthoudt aan het streven om een nieuwe derogatie te verkrijgen, terwijl de Europese Commissie hiervoor scherpere milieumaatregelen en een beter naleven van eerdere afspraken verlangt. Zonder dergelijke stappen lijkt de kans op succes gering, met blijvende gevolgen voor het inkomen en het bedrijfsmodel van Nederlandse melkveehouders.