Klimaatadvies van 175 burgers: 'Voer koeientaks in en stop voedselverspilling'

In dit artikel:

Een representatieve groep van 175 Nederlanders verzamelde zich de afgelopen negen maanden in het Burgerberaad Klimaat om te onderzoeken hoe eten, consumeren en reizen minder schadelijk voor het klimaat kunnen worden. Ze werkten zeven weekenden lang met experts en onderling overleg en presenteerden maandag hun eindadvies symbolisch in Madurodam.

Het beraad leverde dertien aanbevelingen op die door minstens driekwart van de deelnemers werden gedragen; tien andere voorstellen kregen minstens de helft van de steun. Belangrijke voorstellen zijn:
- Een CO2‑taks op landbouwemissies (inclusief CO2, stikstof en andere verontreinigingen). De opbrengst moet deels in een omschakelfonds voor boeren gaan en deels gebruikt worden om prijsstijgingen in de supermarkt te dempen — dit plan kreeg steun van ruim 90 procent van de deelnemers.
- Overname van onderdelen van een Spaanse wet tegen voedselverspilling: supermarkten moeten onverkochte producten afprijzen of aan voedselbanken doneren en restaurants doggybags aanbieden (97 procent steun).
- Bedrijven verplichten meer gerecycled plastic te gebruiken en nieuw (virgin) plastic zwaarder belasten.
- Consumentenzaken: een wettelijke garantie van zes jaar op elektronica, een reparatiefonds om reparaties goedkoper te maken, en een Europees ‘digitaal productpaspoort’ om vervuilende producten zwaarder te belasten.
- Mobiliteit: treinen aantrekkelijker maken door reiskaarten, net als vliegtickets, vrij te stellen van btw, het boekingsproces te vereenvoudigen en invoering van een NS-spitsheffing met goedkopere kaartjes buiten de spits — voorstellen die eerder door het kabinet waren weggestreept.

Deelnemers benadrukken dat het beraad breed was samengesteld, van klimaatactivisten tot sceptici, en dat de gesprekken tot begrip en veranderde standpunten leidden. Teuntje (18) zei dat ze veel heeft geleerd over samen in gesprek gaan. Op politieke vlak ligt de bal nu bij het kabinet: ministers hebben zes maanden om op elk advies te reageren; de uiteindelijke reactie kan door een nieuw kabinet worden gegeven, afhankelijk van de formatie. Het beraad werd door voormalig klimaattafel-initiatiefnemer Rob Jetten in 2023 ingesteld; tijdens de presentatie werd gegrapt dat dit ‘eerste’ burgerberaad mogelijk drie kabinetten zal meemaken.

Demissionair minister Sophie Hermans prees het proces en de bereidheid van deelnemers om naar elkaar te luisteren. Voorzitter Nienke Meijer riep de formerende partijen op de adviezen één-op-één in het regeerakkoord op te nemen: "Als dit de stem van Nederland is, dan zitten alle politieke stemmen erin." De deelnemers hopen dat hun voorstellen geen papieren tijger blijven; volgens deelnemer Joyce zijn de aanbevelingen "gereedschap dat gebruikt moet worden".

Achtergrondcontext: burgerpanels en -beraden worden vaker ingezet om publieke acceptatie en draagvlak voor lastige klimaatmaatregelen te vergroten. Of en hoe de concrete voorstellen worden omgezet in beleid hangt nu af van politieke keuzes in de formatie.