Buitensporige inmenging of goed nieuws: waarom greep Nederland in bij chipmaker Nexperia?
In dit artikel:
De Nederlandse Staat heeft chipfabrikant Nexperia onder curatele gesteld, waarmee de lopende chipoorlog tussen Nederland en geopolitieke rivalen een nieuwe fase ingaat. Eind september (30 september) bevroor het ministerie van Economische Zaken eerst alle bedrijfsactiviteiten van het in Nijmegen gevestigde bedrijf; de regering nam dat besluit op grond van de Wet beschikbaarheid goederen — een instrument dat sinds 1952 niet of nauwelijks was toegepast. Een dag later schortte de Amsterdamse Ondernemingskamer op verzoek van Nederlandse en Duitse bestuurders de Chinese bestuursvoorzitter Zhang Xuezheng (grootaandeelhouder van Wingtech) en op 7 oktober werd die maatregel bevestigd. Zhang is als bestuurder buiten werking gesteld en zijn zeggenschap is grotendeels ontnomen. Er komt een tijdelijke, niet-Chinese bestuurder en het stemrecht op alle Nexperia-aandelen wordt overgedragen aan een onafhankelijke partij; die partij is nog niet bekend.
Het kabinet zegt met ingrijpen te willen beschermen dat cruciale halfgeleiders beschikbaar blijven voor Nederland en Europa, vooral in noodsituaties. De zaak raakt aan bredere strategische zorgen: controle over waardeketens van chips is tegenwoordig gezien als essentieel voor economische autonomie, van grondstoffen tot eindproducten zoals auto’s. Tegelijk speelt politieke druk door de internationale context: Nexperia staat in verband met Chinese eigenaar Wingtech (overname in 2019) en is geraakt door Amerikaanse exportrestricties. Wingtech kwam vorig jaar op de Amerikaanse ‘verboden lijst’; sinds 1 oktober vallen ook buitenlandse dochters die voor 50%+ in Chinese handen zijn onder die restricties, waardoor Nexperia vergunningen nodig heeft voor Amerikaanse componenten, software en clouddiensten.
Daarnaast woedt discussie over mismanagement en belangenverstrengeling binnen Nexperia. De Ondernemingskamer concludeerde in een spoedprocedure dat Zhang zich schuldig zou hebben gemaakt aan wanbeleid; er zijn aanwijzingen dat Nexperia verondersteldelijk gedwongen was apparatuur aan te schaffen bij een bedrijf waarvan Zhang betrokken zou zijn (Wingsky). De precieze motivering van de rechter is niet volledig openbaar gemaakt. Wingtech noemt de Nederlandse interventie een «buitensporige inmenging» en beschuldigt Nederland ervan Amerikaanse stellingnames te volgen; China roept op tot vrije marktprincipes.
De zaak heeft ook een veiligheidskant: onderzoeken en berichtgeving tonen dat relatief eenvoudige maar essentiële Nederlandse chips via China in Russische drones en raketten zijn beland, een punt dat Oekraïne recent aan de kaak stelde en waar Nederlandse politici op reageerden. Voorstanders van de curatele, zoals europarlementariër Bart Groothuis, zien het als een noodzakelijke stap om Europese halfgeleiderketens minder kwetsbaar te maken. Tegelijk blijft er een debat of het handelen vooral politiek-geïnspireerd is of deels het gevolg van interne zakelijke conflicten.