"Broodnodige verlichting van lasten" of "vrijgeleide om kinderarbeid te negeren"? Europees Parlement versoepelt "anti-wegkijkwet" voor bedrijven
In dit artikel:
Het Europees Parlement heeft recent een uitgeklede versie aangenomen van de zogeheten zorgplichtwet — populair omschreven als de "anti-wegkijkwet" — waarmee bedrijven verplicht zouden worden misstanden in hun toeleveringsketens (zoals kinderarbeid, dwangarbeid en illegale ontbossing) op te sporen en aan te pakken. De aanpassing beperkt de reikwijdte sterk: alleen zeer grote ondernemingen vallen eronder (meer dan 5.000 werknemers en minimaal €1,5 miljard omzet). De stemming in Straatsburg eindigde met 382 voor, 249 tegen en 13 onthoudingen; daarbij stemden ook de extreemrechtse fracties Patriots for Europe en ESN en de conservatieve ECR voor de versoepeling.
De herziene tekst schrapt of versoepelt meerdere verplichtingen. Verplichte, uitgebreide duurzaamheidsrapportage en het opstellen van klimaattransitieplannen verdwijnen grotendeels; bedrijven verliezen ook de dreiging van burgerlijke aansprakelijkheid als er misstanden in hun keten worden vastgesteld. De EU-argumentatie luidt dat dergelijke administratieve en technische eisen onhaalbaar zijn voor kleine en middelgrote ondernemingen en dat multinationals, vanwege hun grotere impact, de primaire doelgroep van regelgeving zouden moeten blijven.
Politieke verdeeldheid was groot. De EVP diende meerdere aparte amendementen in die uiteindelijk werden aangenomen; vrij onverwacht gaven ook enkele sociaaldemocratische en liberale parlementsleden hun steun (onder meer Hilde Vautmans van Open VLD). EVP-voorman Wouter Beke zegde dat eenvoudiger regels nodig zijn en ontkent onderhandelingen met extreemrechts. Critici — met name de Groenen en S&D — beschuldigen de EVP van het bewust vrijmaken van ruimte voor samenwerking met de uiterste rechterzijde om een verzwakte wet door te drukken. Groen-Europarlementslid Sara Matthieu en Vooruit-politica Kathleen Van Brempt waarschuwen dat multinationals door de wijzigingen feitelijk vrijbaan kunnen krijgen om uitbuiting te negeren.
Dit besluit zet de EU op een pad waarin de ambitie om bedrijfsverantwoordelijkheid in wereldwijde ketens af te dwingen wordt ingeperkt, terwijl de grotere vraag blijft hoe Europa een balans vindt tussen handhaafbare regels en het voorkomen van onnodige lasten voor bedrijven. Vergelijkbare wetgeving in landen als Duitsland en Frankrijk toont dat de discussie over verplichte mensenrechten- en milieu due diligence ook elders scherp wordt gevoerd.