Bovaer-schandaal breidt zich uit
In dit artikel:
“Het is vergif,” zegt de Nederlandse boerin Rianne Blom in een video waarin ze haar zorgen uit over het veevoeradditief Bovaer. Blom verhuisde in 2021 met haar gezin van Texel naar Denemarken om daar een melkveebedrijf te runnen. Na ongeveer een maand lang Bovaer aan de rantsoenen van haar circa 400 koeien te hebben toegevoegd, zag ze een sterke daling in gezondheid en productie: gemiddeld vijf liter minder melk per koe per dag — ongeveer 2.000 liter minder in totaal — en meerdere zieke dieren. Zij is niet de enige die alarm slaat.
Denemarken is dit jaar het eerste land dat boeren verplicht Bovaer in het voer toe te dienen; de wet schrijft onder meer voor dat vee 80 dagen per jaar met het middel gevoerd moet worden. Bovaer, ontwikkeld en geproduceerd door DSM‑Firmenich (Maastricht) met onderzoeksbijdrage van Wageningen University & Research (WUR), bevat de actieve stof 3‑nitrooxypropanol (3‑NOP). Volgens producent en onderzoekers reduceert een kleine dosering methaanvorming in de pens met ruwweg 27–40 procent bij melkkoeien (en hoger bij vleeskoeien). Omdat methaan een sterk broeikasgas is, wordt het middel internationaal gepromoot als instrument tegen landbouwemissies; ook organisaties als het World Economic Forum roemen de vermeende veiligheid en effectiviteit.
Tegelijk stromen uit Denemarken tientallen meldingen binnen van boeren die klachten zien bij hun veestapel. Klachten variëren van verminderde eetlust en melkproductie tot koorts, diarree, uierontstekingen, melkziekte, dermatitis, verminderde vruchtbaarheid en sterftegevallen. Voorbeelden uit de praktijk: Huibert van Dorp (Ølgod) meldde veel zieke koeien en ten minste één sterfgeval; Wesley van Ruitenbeek stopte na het overlijden van twee dieren met toediening en weigerde de verplichting te volgen; Torben Thomsen zag na een maand voer met Bovaer herstel nadat hij terugkeerde naar zijn oude rantsoen. De voorzitter van de Deense zuivelproducentenvereniging en van de European Milk Board (EMB), Kjartan Poulsen, zegt dat sinds 1 oktober zo’n 1.400 melkveehouders Bovaer gebruiken en dat bij de helft gezondheidsproblemen zijn gerapporteerd.
De Deense minister van Voedsel, Landbouw en Visserij, Jacob Jansen, erkent de veelheid aan klachten maar stelt dat bij correct gebruik geen gezondheidsrisico’s voor dieren of consumenten zijn vastgesteld; de Deense veterinaire autoriteit volgt de meldingen. Melkleverancier Melkeravare in Noorwegen voerde intussen een voorlopige stop in. WUR‑onderzoeker Jan Dijkstra noemde de berichtgeving in vakmedia “bangmakerij” en wees op andere mogelijke oorzaken zoals ziektekiemen of voerfouten; die reactie stuit op kritiek van boeren en betrokkenen die pleiten voor grondig onafhankelijk onderzoek en vergelijkingen met eerdere pilots waarin dergelijke effecten niet zouden zijn gezien.
DSM‑Firmenich laat weten op de hoogte te zijn van klachten en samen te werken met Deense onderzoeksinstellingen en autoriteiten. Het bedrijf benadrukt dat in eerdere onderzoeken geen causaal verband met gezondheidsproblemen is aangetoond, verwijst naar analyses van Aarhus University en SEGES Innovation en wijst op jarenlang gebruik in meer dan 25 landen en goedkeuring in zo’n 70 landen. Tegelijk erkent het artikel dat uitgebreid onderzoek naar mogelijke residuen in melk of vlees beperkt is; DSM‑Firmenich stelt dat 3‑NOP gemetaboliseerd wordt en niet in melk zou achterblijven.
De controverse kent ook consumentenbelang: eerdere Bovaer‑tests in het Verenigd Koninkrijk leidden tot protesten, wegspoelen van melk en boycotoproepen, ondanks geruststellingen van lokale autoriteiten over veiligheid van zuivelproducten. Belangrijke knelpunten in de huidige discussie zijn de omvangrijke en consistente aard van meldingen van boeren in Denemarken, het verschil tussen praktijktestresultaten en eerdere wetenschappelijke pilots, en de vraag of de onderzoeken en monitoring momenteel snel en onafhankelijk genoeg zijn om zekerheid te bieden voor diergezondheid en voedselveiligheid.
Kortom: Bovaer staat centraal in een botsing tussen klimaatbeleid en praktische veeteeltproblemen. Terwijl producenten en sommige wetenschappers de methaanremmer promoten als effectief en veilig, melden talrijke Deense (en geïmmigreerde Nederlandse) melkveehouders ziekten, productieverlies en sterfte, en roepen op tot nader en onafhankelijk onderzoek of tijdelijke intrekking totdat oorzaken duidelijk zijn.