BNNVARA viert 100 jaar VARA: 'We zijn altijd maatschappelijk betrokken geweest'
In dit artikel:
Op 1 november 1925 werd in Amsterdam de Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs (VARA) opgericht, de omroep die zich vanaf het begin positioneerde als spreekbuis voor arbeiders en progressieve ideeën. Exact honderd jaar later viert de omroep — sinds 2014 onderdeel van BNNVARA na samenvoeging met het jongerenmerk BNN — die mijlpaal met een zeven uur durende marathonuitzending op NPO1. Presentatoren Astrid Joosten en Erik Dijkstra ontvangen oud- en nieuwgedienden uit de programmering, waaronder Jan‑Willem Roodbeen, Jack Spijkerman, Cornald Maas, Inge Diepman en Gijs Groenteman.
De VARA bouwde door de decennia heen aan een reputatie als invloedrijke en maatschappelijk betrokken omroep. Politieke formats als In de Rooie Haan fungeerden vanaf 1974 als een nationaal radiocafé waar ministers en Kamerleden hun plannen voor het eerst presenteerden, waardoor vaak krantenkoppen op maandagochtend voortkwamen. Felix Meurders, lang betrokken bij dat programma, schetst hoe de omroep een plek bood aan uiteenlopende stemmen — ook aan politici van andere huize — en zich ontwikkelde van zuilgebonden organisatie tot breder publiek medium. Formele band met de PvdA verdween geleidelijk; het loskoppelen van partijinvloed zette door vanaf eind jaren zestig en werd onder voorzitterschap van Marcel van Dam (vanaf 1985) definitief doorgevoerd.
Het samengaan met BNN bracht een jongere, lifestyle‑gerichte redactie binnen BNNVARA, waardoor het aanbod diverser en meer op een jong publiek gericht werd. Door de jaren heen produceerde VARA/BNNVARA tal van bekende programma’s: Kopspijkers, De Wereld Draait Door, Zembla, Nova, Kinderen voor Kinderen en consumentenrubriek Kassa, die al decennia misstanden blootlegt — met concrete opbrengsten zoals de totstandkoming van het Bel‑me‑niet‑register.
Ook de journalistieke en maatschappelijke signatuur van de omroep blijft zichtbaar: feministische en luisterrijke programma’s zoals Hoor Haar kregen aandacht voor emancipatiethema’s die elders weinig aan bod kwamen. In de nachtelijke jubileumprogrammering komen ook hedendaagse impactmakers terug, zoals BOOS en Spuiten en Slikken.
Tegelijkertijd klinkt er zorg: grote bezuinigingen binnen de NPO (circa 160 miljoen euro) bedreigen vooral informatieve en kritische titels, met name op NPO2, en vergroten het risico dat aanbod zich gaat richten op kijkcijfertoppers die concurreren met streamingdiensten. Programmamakers waarschuwen dat juist die onderzoeken en programma’s die democratische controle uitoefenen onvervangbaar zijn voor publiek debat en betrouwbare informatievoorziening.