Black Friday-moe? Deze merken kiezen een andere kleur
In dit artikel:
Black Friday zet deze maand weer alle marketinghefboom in werking: schaarste- en tijdsdrukteksten wekken FOMO en zetten veel mensen aan tot impulsaankopen. Neurowetenschapper Maarten Boksem (RSM Erasmus) legt uit dat woorden als “laatste kans” het beloningssysteem in het brein activeren en de pijn van uitgeven tijdelijk onderdrukken. Stress door schaarste schakelt rationeel nadenken uit; verliesaversie en sociale druk maken dat we sneller spijtkoopjes doen. Zijn eenvoudige advies: voel je de spanning oplopen, koop dan niet en neem even afstand.
Tegelijkertijd kiezen steeds meer merken en initiatieven bewust voor een andere koers. Voorbeelden uit het veld:
- Bever zet al vijf jaar tegenmaatregelen in en combineert dit jaar scherpe kortingen met persoonlijk advies in winkels. Met de WIN-WIN-CHECK vraagt het personeel klanten kritisch of een aankoop écht nodig is, of reparatie of tweedehands een beter alternatief is. De actie hoort bij For Future Fridays: stimuleren van langdurig gebruik en minder afval in plaats van blind verkopen.
- Sieradenmerk A Beautiful Story verandert Black Friday in ‘Orange Friday’ (25 nov–1 dec): geen prijsverlagingen maar 15% van de opbrengst gaat naar het UN Women Trust Fund tegen geweld tegen vrouwen. Het initiatief sluit aan bij de internationale Orange the World-campagne en wil impact maken in plaats van kortstondige koopprikkels. Onderliggende urgentie: onderzoek toont dat veel vrouwen zich onveilig voelen (in één peiling ruim 40% van 1000 Nederlandse vrouwen).
- Het Plastic Peuken Collectief roept op tot ‘Blue Saturday’ (29 nov): in plaats van kopen kleuren vrijwilligers straten blauw met krijtcontouren rond sigarettenpeuken en ruimen op, startpunt Nieuwe Maas. De actie vestigt aandacht op de enorme milieuimpact van filters — jaarlijks zo’n 8 miljard weggegooide peuken in Nederland — en deelt PeukenPockets uit om zwerfafval te voorkomen.
- BlueCity organiseert op 29 november ‘Changez 2025’: het oude Tropicana-zwembad wordt een circulair warenhuis met kledingruil, repaircafés en upcycled kerstcadeaus. Het initiatief promoot ruilen, repareren en hergebruik als alternatief voor koopmassaliteit.
- Sommige bedrijven kiezen ervoor simpelweg níet mee te doen. Sprinklr (biologisch tuinieren) laat de kortingen schieten omdat de missie — herstel van biodiversiteit — niet past bij consumptiegekte; winst wordt herbelegd in de missie en klanten kunnen doneren aan Pesticide Action Network. ANWB weigert eveneens acties: in plaats van kortingen investeert de organisatie in structurele maatregelen zoals inzamelbakken en circulaire herbestemming van producten.
Naast deze voorbeelden wint de niet-winkeldag terrein. Initiatieven als Green Friday (Trees for All, Dille & Kamille) en Buy Nothing Day/Niet-Winkeldag dagen consumenten en bedrijven uit om bomen te planten, winkels te sluiten of activiteiten te organiseren die aanzetten tot minder consumeren.
Kortom: waar Black Friday inspeelt op neuropsychologische triggers om kopen te stimuleren, reageren steeds meer merken met alternatieven die bewustwording, reparatie, donatie of circulair hergebruik centraal stellen. Het doel is dezelfde koopkoorts te doorbreken — door klanten juist te laten nadenken, repareren of doneren — en zo milieu- en sociale schade te beperken.