Binnenskamers | Op juiste moment afscheid nemen van politiek bestaat niet

In dit artikel:

Den Haag worstelt voortdurend met de vraag wanneer politici de macht moeten loslaten en hoe een leiderschapswissel het beste verloopt. Edo van der Goot beschrijft aan de hand van herkenbare voorbeelden dat er geen eenduidig recept is: timing, eigen regie en reputatiemanagement spelen een doorslaggevende rol.

Frans Timmermans wilde geen vuile machtsstrijd binnen GroenLinks–PvdA en gaf voorrang aan een bestuurlijke voordracht boven een open interne verkiezing, om te voorkomen dat rivaliteit uitmondt in beschadiging. De bittere onderlinge strijd tussen Lodewijk Asscher en Diederik Samsom in 2017 illustreert juist hoe pijnlijk zo’n contest kan zijn; Samsom moest na een zware periode publiekelijk zijn verlies accepteren en zich terugtrekken.

Alexander Pechtold koos een andere route: hij regisseerde zijn vertrek en kondigde dat in alle rust aan, waarna Rob Jetten het fractievoorzitterschap overnam. Pechtold gaf Jetten de opdracht om te leiden—een zware taak voor een jonge opvolger, maar achteraf bleek die wissel succesvol: Jetten verloor aanvankelijk zetels, maar zou jaren later weer opklimmen en verkiezingen winnen. Het toont dat een tijdelijke terugtrekking niet per se het einde van een politieke loopbaan hoeft te betekenen.

Tegelijk laat het verhaal van Halbe Zijlstra zien wat er gebeurt als reputatieverlies onontkoombaar wordt. Zijn onwaarheid over een ontmoeting met Poetin maakte hem te beschadigd om aan te blijven als minister van Buitenlandse Zaken; uiteindelijk kondigde hij zijn vertrek aan nog voordat er een debat was gevoerd. Jeanine Hennis verstrekte daarentegen eerst verantwoording in de Kamer en trad daarna af — een andere manier om het einde van een ambt te managen.

Van der Goot vergelijkt het loslaten met het accepteren van een onvermijdelijk einde: wie dat vroegtijdig onderkent, kan nog functioneren en keuzes maken in plaats van weggerukt te worden. Hij wijst erop dat zelf de regie behouden bij het vertrek belangrijk is. Ook noemt hij voorbeelden van leiders (Jetten, Klaver) die zich ooit terugtrokken en later weer opklommen: een wissel kan tijdelijk zijn, niet per se definitief.

Tot slot verzamelt de rubriek korte reacties van Haagse politici op verkiezingsuitslagen — van opluchting tot ambitie — als illustratie van het voortdurende spel om macht en positie in de hoofdstad.