Bijna helft gevangenen zit in voorarrest: 'Het zou de uitzondering moeten zijn'

In dit artikel:

De druk op het Nederlandse gevangeniswezen blijft groot: door personeelstekort en een gebrek aan cellen zitten gevangenissen al langere tijd overvol, terwijl een groot deel van de gedetineerden nog in afwachting is van hun rechtszaak. Het CBS berekende in 2024 dat bijna de helft van de mensen in detentie nog in voorlopige hechtenis zat. Strafrechtdeskundigen, advocaten en mensenrechtenorganisaties waarschuwen dat die maatregel in de praktijk te veel wordt toegepast en te lang duurt, terwijl verdachten juridisch onschuldig zijn.

Een enquête van NOS op 3 en Investico onder bijna 300 strafrechtadvocaten laat zien dat 90% vindt dat verdachten te vaak of te lang vastzitten tijdens het onderzoek. Op Europees niveau werd Nederland eerder al onder de loep gelegd: het College voor de Rechten van de Mens constateerde in 2017 dat Nederland vaker dan veel andere landen voorlopige hechtenis inzet, en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2021 dat rechters onvoldoende motiveren waarom detentie noodzakelijk is.

Critici wijzen ook naar de Raad voor de Rechtspraak: die had het onderwerp volgens sommigen tot prioriteit moeten maken, onder meer door meer capaciteit te creëren zodat rechters zorgvuldiger beslissingen kunnen nemen. De Raad zelf zegt dat er wel aandacht is voor de motivering van voorlopige hechtenis en dat rechters het gesprek hierover moeten blijven voeren.

Tegelijkertijd leidt de overbevolking tot noodmaatregelen: gevangenen worden bijvoorbeeld twee weken eerder vrijgelaten om druk te verlichten. Als alternatief voor een celstraf kunnen rechters in sommige gevallen elektronische detentie (enkelband) opleggen, wat volgens experts kan helpen de druk op het systeem te verminderen. NOS op 3, samen met Investico en de Groene Amsterdammer, onderzocht de redenen achter het relatief veelvuldig opsluiten van nog niet‑veroordeelde personen in Nederland.