Bewegen bij kanker
In dit artikel:
Regelmatig bewegen speelt een belangrijke rol bij zowel het voorkomen als het behandelen van kanker. Mensen die voldoende lichamelijk actief zijn lopen minder kans op het ontwikkelen van veelvoorkomende kankersoorten (zoals borst-, darm- en baarmoederkanker) en wie al kanker heeft, profiteert van meerdere gezondheidswinstpunten tijdens én na het behandeltraject. Beweging vermindert vermoeidheid, verbetert conditie en spierkracht, verlaagt angst en depressieve klachten en verhoogt de kwaliteit van leven.
Wat de cijfers laten zien: patiënten met borst- of darmkanker die ten minste voldoen aan de algemene beweegrichtlijnen hebben een duidelijk hogere overlevingskans dan inactieve patiënten; sommige onderzoeken tonen zelfs een verdubbeling van de overlevingskans. Daarnaast verlaagt regelmatige fysieke activiteit het risico op terugkeer van kanker: ongeveer 50% minder bij darmkanker, circa 40% bij borstkanker en rond 30% bij prostaatkanker. Vroege en structurele sportbeoefening verlaagt bij vrouwen het risico op borstkanker met ongeveer 20–40% en vermindert bij gediagnosticeerden ook het risico op recidief.
Mechanismen achter deze effecten verschillen per tumorsoort. Bij borstkanker speelt vermindering van vrouwelijke hormoonspiegels en veranderingen in vet- en spierweefsel een rol; bij darmkanker draagt afname van visceraal (buik)vet via beweging bij aan risicoreductie; bij prostaatkanker zijn eveneens hormonale en metabolische routes betrokken. Beweging beïnvloedt ontsteking, insulineresistentie en hormonale milieu, factoren die kankerprogressie kunnen moduleren.
Bewegen is in de meeste gevallen veilig voor kankerpatiënten en wordt aanbevolen voor alle fasen: vóór diagnose, tijdens behandeling en in de herstelperiode. Het advies is om inactiviteit te vermijden en—zoveel mogelijk binnen de belastbaarheid—naar de reguliere beweegrichtlijnen toe te werken. Een combinatie van duurtraining (cardio) en spierkrachtversterkende oefeningen levert het meest voordeel. Intensiteit en duur moeten geleidelijk worden opgebouwd en afgestemd op klachten, medicatie en behandelstadium.
Er zijn wel aandachtspunten en contra-indicaties: behandeling en ziekte kunnen leiden tot spierverlies, vermoeidheid, pijn, bloed- en immuunsysteemafwijkingen en verhoogd risico op hart- en vaatproblemen. Bij hoge koorts (>38°C), actieve ontstekingen of sterk verminderde weerstand wordt sporten afgeraden totdat klachten zijn afgenomen. Ook kan chemotherapie of bestraling specifieke beperkingen opleggen; daarom verdient het de voorkeur dat het oncologisch team of een gespecialiseerde bekkenfysiotherapeut/oncologiefysiotherapeut een persoonlijk beweegadvies opstelt.
Motivatie en ondersteuning zijn cruciaal: emotionele klachten, onzekerheid over veilig bewegen en sociale terughoudendheid remmen deelname. Positieve beïnvloeding door zorgverleners, een steunend netwerk of samen bewegen met een maatje vergroot de kans op volhouden. Voor verwijzing en praktische hulp bestaan diverse mogelijkheden: oncologiefysiotherapie, gespecialiseerde beweegprogramma’s, revalidatiecentra en lokale sportaanbod, en hulpmiddelen voor zorgverleners zoals de gespreksmodule “Bewust Bewegen” om korte motiverende gesprekken te voeren.
Kortom: bewegen is een veilig en effectief onderdeel van kankerpreventie en -zorg, mits afgestemd op de individuele situatie en in samenspraak met het behandelteam.