Betaalbare en toegankelijke zorg: Denemarken doet het met superziekenhuizen, maar wij blijven steggelen
In dit artikel:
Denemarken slaagt er wel in ziekenhuiszorg te concentreren waar Nederland steeds vastloopt. In Denemarken zijn grote, moderne 'superhospitals' en heldere regionale plannen stap voor stap ingevoerd, met politieke steun en financiële middelen om gespecialiseerde zorg op een paar locaties samen te brengen. Die opzet vermindert verspilling, maakt personeel en apparatuur efficiënter inzetbaar en stimuleert betere uitkomsten door volume en specialisatie.
Belangrijk verschil: bestuurlijke schaal en besluitvorming. Denemarken heeft een meer centrale, overzichtelijke gezondheidsorganisatie met minder bestuurlijke lagen en een kleinere bevolking, waardoor keuzes over sluiting of samenvoeging van afdelingen makkelijker doorgevoerd worden. Bovendien is er in Denemarken vaak bredere politieke en publieke acceptatie van concentratie als middel om kwaliteit en houdbaarheid van zorg te garanderen. Regionale samenwerking tussen ziekenhuizen, huisartsen en gemeenten is duidelijker georganiseerd, met afspraken over vervoer, doorverwijzing en digitale zorg als onderdeel van het transformatieproces.
In Nederland spelen juist institutionele versnippering en lokale belangen een grote rol. Ziekenhuizen zijn sterk verankerd in hun gemeenschappen; bestuurders, medewerkers en lokale politici verzetten zich tegen concentratie uit angst voor banenverlies, langere reistijden voor patiënten en verlies van regionale zorgvoorzieningen. Financiële prikkels in het zorgstelsel en juridische processen kunnen herstructurering vertragen. Ook ontbreken soms eenduidige regionale plannen en voldoende compensatie voor bereikbaarheid, waardoor besluiten langdurig blijven slepen.
Praktisch gezien benut Denemarken ook nieuwbouw en ontwerp als instrument: ziekenhuizen worden zo ingericht dat high-tech en acute zorg geconcentreerd zijn, terwijl poliklinische en eerstelijnsactiviteiten in de regio blijven. Investeringen in ambulanceroutes, openbaar vervoer en telezorg verminderen de nadelen van afstand. Nederland heeft vergelijkbare initiatieven, maar die zijn vaak gefragmenteerd of stuiten op lokale tegenstand.
Wat kan Nederland leren? Duidelijkere regionale governance, vroegtijdige betrokkenheid van lokale belanghebbenden, heldere communicatie over baten en compensatie voor toegankelijkheid, plus het afstemmen van financiële prikkels, lijken cruciaal. Concentratie vraagt niet alleen economische argumenten, maar ook vertrouwen, politieke moed en logistieke randvoorwaarden — precies zaken waarin het Deense model relatief sterker is.