Belkis Wille onderzoekt oorlogsmisdaden: 'Als ik niks deed, zou ik niet slapen'
In dit artikel:
Belkis Wille van Human Rights Watch (HRW) legt uit hoe de organisatie ernstige mensenrechtenschendingen onderzoekt in conflictgebieden waar ze vaak niet fysiek kan komen, zoals Gaza en soms Soedan. HRW concludeerde dat Israël zich schuldig maakte aan genocidale handelingen in Gaza, op basis van meerdere soorten bewijs: systematische vernietiging van watervoorziening en -infrastructuur, maar ook gedwongen verplaatsingen, blokkades van humanitaire hulp en grootschalige verwoesting van woonwijken en civiele voorzieningen.
HRW werkt volgens een strikte interne norm: elk feit dat wordt gepubliceerd moet zo zorgvuldig geverifieerd zijn dat het in een rechtszaak bruikbaar zou zijn. Daarvoor gebruikt de organisatie uitsluitend informatie die rechtstreeks van ooggetuigen en slachtoffers komt; tweedehandsverslagen van partnerorganisaties worden niet als primaire bron genomen. Getuigenverklaringen worden getoetst met aanvullende middelen zoals analyse van satellietbeelden om tijdstip en omvang van aanvallen vast te stellen, en verificatie van online foto- en videomateriaal waarvan authenticiteit aantoonbaar is.
Toegangsbeperkingen vormen een grote uitdaging. HRW heeft herhaaldelijk om toegang tot Gaza verzocht, maar kreeg die niet. Onderzoekswerk gebeurt daarom vaak op afstand: via communicatie met mensen die nog wel in het gebied of net buiten de grens verblijven. Wille beschrijft hoe ze in Noord-Sinaï evacués uit Gaza interviewde toen Rafah nog open was, maar dat spoor na de sluiting van de grens vrijwel droogviel. Telefonische gesprekken zijn risicovol omdat ze afgeluisterd kunnen worden; versleutelde apps zijn vaak onbetrouwbaar door stroom- en netwerkstoringen. Bovendien blijven getuigen van locatie veranderen, waardoor bereikbaarheidsvensters kort zijn.
Werken op afstand vraagt meer tijd en inspanning om feiten betrouwbaar te checken. Wanneer HRW wél toegang heeft — zoals in Oekraïne — kan onderzoek ter plaatse veel directer bewijs opleveren: munitieresten, verwoeste gebouwen, mortuaria en begraafplaatsen waarmee aantallen en omstandigheden kunnen worden vastgesteld.
Wille gaat ook in op de emotionele belasting van het werk. Haar motivatie haalt ze uit het streven naar concrete impact: stoppen van schendingen en verantwoording voor slachtoffers. Succes kan soms snel komen, zo illustreert ze met een case uit Jemen (2013). Door samenwerken met lokale activisten en beïnvloeden van een grondwetscommissie werd binnen ongeveer negen maanden in een conceptgrondwet een minimumhuwleeftijd van achttien jaar opgenomen — een resultaat waar ze trots op is, ook al maakte de latere oorlog definitieve invoering onmogelijk.
Kort samengevat: HRW combineert strikte bronregels met technische verificatie en flexibel onderzoek op afstand wanneer toegang ontbreekt. Dat proces is arbeidsintensief en risicovol voor zowel onderzoekers als getuigen, maar wordt gevoed door de ambitie om gedocumenteerde misstanden juridisch en politiek tegen te gaan.