Basketbal hielp Litouwen op de weg naar vrijheid

In dit artikel:

In Kaunas en heel Litouwen leeft de bronzen medaille van de Olympische Spelen 1992 nog altijd voort als symbool van nationale trots en vrijheid. Na een halve eeuw Sovjetbezetting was onafhankelijk geworden Litouwen in 1991 gebrand om zichzelf op het sportveld te laten zien; de basketbalploeg — met sterren als Arvydas Sabonis en Sarunas Marciulionis — slaagde daarin door in Barcelona brons te winnen. De deelname hing aanvankelijk aan een zijden draadje wegens geldgebrek, maar financiële steun van de Amerikaanse rockband The Grateful Dead maakte alsnog deelname aan de Spelen mogelijk. De band ontwierp zelfs het opvallende veelkleurige T‑shirt met een dunkende schedel en de tekst “derde in 1992”, dat sindsdien een iconisch kledingstuk is.

De verschijning van Litouwen in dat toernooi vond plaats in de schaduw van het legendarische Amerikaanse Dream Team (Jordan, Bird, Magic Johnson e.a.), maar voor de Litouwers betekende de prestatie meer dan sportief succes: het was een bevrijdingsritueel en een bevestiging van een nieuw nationaal zelfbeeld. Die emotie is vastgelegd in de documentaire The Other Dream Team en leeft voort in het straatbeeld — overal in steden staan basketbalveldjes, vaak met gedeelde ballen in kastjes die je via een QR‑code kunt gebruiken — en in supporters die het 1992‑shirt nog dragen.

Actuele gebeurtenissen tonen de blijvende politieke gevoeligheid: Litouwen bevestigt haar westerse koers als EU‑ en NAVO‑lid en toont solidariteit met Oekraïne, zichtbaar door teksten en hartjes op stadsbussen. De basketbaltriomf van 1992 fungeert dus niet alleen als sportherinnering maar ook als metafoor voor vrijheid en verankering in Europa — iets dat Litouwers tot op de dag van vandaag met trots laten zien, zelfs op onstuimige avonden in Kaunas.