Waardoor Barneveld steeds meer refo's telt
In dit artikel:
Barneveld ontwikkelt zich de afgelopen decennia steeds sterker tot een centrum van de Nederlandse Biblebelt: het aandeel streng-reformatorische inwoners is flink gegroeid en manifesteert zich niet alleen in kleding en kerkbezoek, maar ook in eigen voorzieningen zoals scholen, winkels, zorginstellingen en verenigingen. Politiek vertaalt die verschuiving zich in macht voor de SGP: bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 behaalde die partij 28,7 procent en is zij met 10 van de 31 zetels nu de grootste, samen met ChristenUnie en Lokaal Belang in het college. Het CDA daarentegen zakte van absolute krachtpatser in de jaren zeventig naar een marginale positie (12,3 procent lokaal; landelijk 5,3 procent in 2023).
Kenners en betrokkenen geven een genuanceerd beeld. Sommigen — oud-raadsleden, huisartsen en journalisten die Barneveld lange tijd volgen — ervaren weinig persoonlijke problemen met reformatorische buren: hulpvaardigheid en alledaagse contacten blijven bestaan en gezamenlijke activiteiten zoals bloedinzamelingen of theaterbezoek brengen mensen samen. Anderen constateren dat refo’s en niet-refo’s grotendeels langs elkaar heen leven; dorpen als Kootwijkerbroek fungeren als SGP-bolwerken, waar de partij bij Kamerverkiezingen ruim de helft van de stemmen kan halen.
De toenemende zuilvorming leidt tot discussie. Oppositieleider Arjen Korevaar (Pro’98) waarschuwt dat refoïsering sociale segregatie bevordert en dat religieuze normen steeds vaker politiek samenkomen met verzoeken om aparte openingstijden of voorzieningen — een voorbeeld was het debat over de zondagsopening van het zwembad, dat leidde tot verhitte reacties. SGP-vertegenwoordigers benadrukken dat zij handelen vanuit geloofsovertuiging en zich bewust moeten zijn van de noodzaak tot samenwerken met andersdenkenden; voorstanders stellen dat refo-gemeenschappen vooral hun eigen gemeenschap bouwen zonder anderen te willen onderdrukken.
Er zijn ook spanningen: verhalen over uitsluiting na een coming-out (voormalig wethouder Gerard van den Hengel) en betrokkenheid van Barneveldse jongeren bij rellen na een demonstratie roepen zorgen op over oordelend gedrag en ordeverstoring. Problemen als alcohol- en drugsgebruik komen ook in reformatorische kring voor, en agrarische protesten tonen dat refo’s zich soms fel tegenover overheid en buitenstaanders kunnen opstellen.
Oorzaken voor de politieke en sociale omslag liggen bij langdurige demografische groei van het reformatorische bestand, ontzuiling en onvrede met het CDA dat door velen als te liberaal wordt gezien. Tegelijk blijft Barneveld aantrekkelijk voor buitenstaanders die rust zoeken; ongeveer een kwart van nieuwbouwwoningen wordt door mensen van buiten gekocht. De discussie spitst zich toe op de vraag hoe verschillen te verbinden: moeten pluraliteit en wederzijds respect volstaan, of is meer actieve ontmoeting en open debat nodig om polarisatie te voorkomen? Deel 1 van een tweeluik; vervolg met reacties van twee Biblebelt-kenners verschijnt later.