Banken saboteren komst publieke digitale munt
In dit artikel:
De Europese centrale bank ziet een publieke digitale munt als essentieel voor de monetaire soevereiniteit en weerbaarheid van Europa, maar de invoering van de digitale euro loopt vertraging op — grotendeels door politieke tegenstand en invloed van commerciële banken. Christine Lagarde uitte in september in Helsinki haar frustratie over het trage tempo; de ECB werkt al zes jaar aan een central bank digital currency (CBDC) om publiek geld naast privaat geld te borgen in een steeds meer digitale wereld.
Het wetsvoorstel van de Europese Commissie voor de digitale euro lag sinds juni 2023 bij het Europees Parlement. In oktober presenteerde rapporteur Fernando Navarrete Rojas (EPP) een conceptrapport waarin hij de toegevoegde waarde van een digitale centrale-munt in twijfel trekt en pleit voor een uitgeklede offline‑variant; een volledige online digitale euro zou alleen als plan B blijven, afhankelijk van het ontstaan van een pan‑Europese betaaloplossing door de markt. Navarrete degradeert daarmee de online‑mogelijkheden en accepteert een limiet die in het Commissievoorstel al voorkomt: gebruikers mogen maximaal circa 3.000 euro aan digitale euro’s aanhouden, waardoor de munt feitelijk geen alternatief voor bankspaartegoeden biedt.
Onderzoek van Follow the Money toont dat Navarrete tijdens zijn voorbereiding intensief sprak met banken en betaalbedrijven: van 82 officiële bijeenkomsten waren er 35 met bankvertegenwoordigers en 19 met andere financiële dienstverleners, en slechts twee met maatschappelijke organisaties. Kritici zien hierin een duidelijke bankenlobby. Banken werken zelf aan privaat gestuurde Europese oplossingen: het European Payment Initiative (EPI) ontwikkelt Wero (een Europese iDeal‑variant) en een aantal banken kondigde in september eveneens plannen voor een euro‑stablecoin aan. Direct na Navarretes rapport volgde een oproep van het bankencollectief om private betaalinnovaties te steunen en een digitale centrale munt te vermijden; de ECB reageerde scherp en zag dit als een poging publiek geld ondergeschikt te maken aan privaat geld.
Internationaal lopen andere grootmachten voorop: China experimenteert al jaren met de digitale yuan en implementeerde die breed tijdens de Winterspelen 2022, terwijl in de VS private stablecoins snel terrein winnen en Washington die inzet om de dollarpositie te versterken. Die ontwikkeling baart Europese toezichthouders zoals De Nederlandsche Bank zorgen: als stablecoins systemisch groot worden, ontstaan risico’s voor stabiliteit en voor de veiligheid van spaargeld.
Het debat in het Europees Parlement is verdeeld. Conservatieve en eurosceptische fracties vrezen concurrentiedruk op banken; progressieve partijen en voorstanders binnen de ECB vinden dat Europa juist niet moet afhaken omdat publieke digitale geldmiddelen de autonomie en bescherming van spaarders kunnen versterken. Voorstanders waarschuwen dat uitstel of afhankelijkheid van marktoplossingen de oorspronkelijke doelen ondermijnt: een digitale euro bedoeld om niet alleen betalen, maar ook sparen veiliger en onafhankelijker van commerciële instellingen mogelijk te maken.
Belangrijke momenten staan voor de deur: Europarlementariërs kunnen tot 12 december op Navarretes rapport reageren, waarna de politieke koers voor de digitale euro verder vorm krijgt. De kernvraag blijft of Europa kiest voor een publiek digitaal alternatief dat de balans tussen privaat en publiek geld herstelt, of dat het vertrouwen blijft stellen in commerciële initiatieven die concurrentie voor de centrale bank en mogelijke risico’s voor financiële stabiliteit met zich mee kunnen brengen.