ASML leverde product aan militair onderzoeksinstituut in China
In dit artikel:
Nieuwsuur onthult dat ASML in 2024 essentiële onderdelen en een lithografiemachine heeft geleverd aan Chinese instellingen met militaire banden of strategisch belang, ondanks eerdere Nederlandse waarschuwingen over risico’s van technologieoverdracht naar China. De informatie is gebaseerd op vertrouwelijke documenten van ASML en importgegevens.
Wie en waar: één koper was het 24e Onderzoeksinstituut van de China Electronics Technology Group Corporation (CETC), een staatsconcern dat hoogwaardige militaire systemen ontwikkelt voor onder meer raketten en drones; dit instituut is gevestigd in Chongqing. Daarnaast ontving de Shenzhen International Quantum Academy op 5 februari 2024 een DUV-lithografiemachine van ASML. Ook bedrijven als GTA Semiconductor, Si En (Qingdao) en Semiconductor Manufacturing Beijing Corporation (SMBC, onderdeel van SMIC) waren in 2024 klant bij ASML — sommige daarvan staan op Amerikaanse sanctielijsten vanwege vermeende leveringen aan de Chinese krijgsmacht.
Wat en wanneer: in 2024 gingen meerdere onderdelen van ASML naar genoemde Chinese afnemers; een DUV-machine werd expliciet op 5 februari 2024 geleverd aan het quantuminstituut. Nieuwsuur kon niet altijd vaststellen om welk machinetype het precies ging of of daarvoor vooraf vergunningen van Buitenlandse Zaken nodig waren.
Waarom zorgwekkend: de Nederlandse regering waarschuwde in 2023 al dat geavanceerde technologie misbruikt kan worden voor militaire doeleinden en mensenrechtenschendingen. De MIVD waarschuwt specifiek voor ontwikkelingen in quantumtechnologie zoals quantum sensing, die militair inzetbaar kunnen zijn (bijvoorbeeld voor het detecteren van onderzeeboten). CETC’s 24e Onderzoeksinstituut profileert zichzelf als beherend van China’s nationale laboratorium voor militaire computerchips en werkte mee aan ruimtevaartprojecten, wat de militaire link onderstreept.
Regelgeving en controverse: veel lithografiemachines en onderdelen vallen onder strikte exportregels en vereisen vergunningen, maar volgens Buitenlandse Zaken zijn niet alle onderdelen automatisch vergunningplichtig. Het Nederlandse exportbeleid richt zich op gecontroleerde producten; ongecontroleerde goederen mogen door exporteurs vrij worden geëxporteerd. Deskundigen die Nieuwsuur de aangevoerde onderdelen lieten beoordelen, stellen echter unaniem dat deze onderdelen cruciaal zijn voor de werking van een chipmachine. Zij waarschuwen voor het gebrek aan zicht van de overheid en pleiten onder meer voor een bredere exportrestrictie op onderdelen van chipmachines om meer grip te krijgen.
Reacties: ASML en het ministerie geven geen uitspraken over individuele leveringen; het 24e Onderzoeksinstituut gaf geen reactie. Analyses van klanten werden onder meer gemaakt door Wirescreen en Datenna, externe experts die overheden adviseren over Chinese bedrijfsachtergronden.
Kortom: de casus maakt zichtbaar hoe technische nuances in exportregels ertoe kunnen leiden dat strategisch gevoelige componenten buiten toezicht blijven, terwijl experts en inlichtingendiensten de militaire en veiligheidsrisico’s van zulke leveringen benadrukken.