Anne Carsons denkwerk is eigenzinnig, ook in de dichtbundel 'Glas, ironie & God'
In dit artikel:
Anne Carson, Canadese classicus en literair zwaargewicht, verschijnt in een nieuwe Nederlandse uitgave met werk waarin persoonlijke gebeurtenissen en klassiekers voortdurend met elkaar worden verbonden. Haar debuut als dichter dateert uit de herfst van 1992, toen Short Talks in boekhandel Ficciones in Montreal werd gepresenteerd. Vanaf dat vroege werk brengt ze al familiegeschiedenis in: een moeder die angstig is voor achteruit lopen, een vader die aan Alzheimer lijdt, een broer die spoorloos raakt en een scheiding — beelden die steeds terugkeren en in verschillende titels opnieuw gestalte krijgen.
Carson ontwerpt haar teksten volgens een vaste werkwijze: ze neemt eigen ervaringen als grondstof maar behandelt ze nooit als simpele autobiografie. In plaats daarvan plaatst ze die ervaringen tegenover het leven en werk van andere schrijvers of kunstenaars — een beproefde strategie die helder naar voren komt in het tot Nederlandse taal gebrachte Glas-essay, waarin haar nasleep van een huwelijk samenvloeit met lezingen van Emily Brontë. Dat levert geen academische levensbeschrijving op maar een persoonlijke, associatieve leeservaring waarin lezingen van anderen functioneren als vragen op de eigen levenssituatie.
Het boek bevat verder poëziewerk en essays die zowel traditionelere cycli (zoals De waarheid over god) als hybride, essayistische teksten omvatten. Nox, bijvoorbeeld, is zowel een verwerking van het verlies van haar broer als een langzame vertaling van een Catullus-gedicht over rouw. Het slotessay in de bundel, Het gender van geluid, behandelt stem, klank en sekse en sluit thematisch aan bij eerdere essays uit Men in the Off Hours (Dirt and Desire): klassieke opvattingen over vrouwelijkheid worden daar op speelse en bij vlagen confronterende wijze naast hedendaagse denkers gezet — Freud krijgt het telkens moeilijk wanneer Carson hem naast anekdotes uit Herodotus plaatst.
De vertaling door Marijke Emeis levert wisselende indrukken op. Soms wordt Carsons originele vervreemding en verrassingstaal naar het Nederlands toe genormaliseerd; voorbeeldkeuzes kunnen beelden en zinnen temmen die in het Engels opzettelijk ontregelend werken. Tegelijk vallen Emeis’ geslaagde passages op, vooral in Het gender van geluid, waar ze Carsons deadpan-ritme en zuivere prozaton weet te vangen zonder de zinnen te belasten.
Samengevat presenteert deze bundel Anne Carson in haar kenmerkende register: erudiet en persoonlijk tegelijk, voortdurend in dialoog met klassieken en moderne denkers en steeds gericht op het opwekken van scherpe, onverwachte gedachten eerder dan op het leveren van sluitende interpretaties. De vertaling maakt veel goed van die eigenaardigheden, maar verliest soms de originele taalbrille die Carsons werk juist zo prikkelend maakt.